GİRİŞ

BİR ŞÖLENDİR ÖĞRENME

            NEDEN YENİ BİR YÖNTEM?

            Türkçe dersleri yıllardır klasik yöntemlerle işleniyor. Önce parça okuma, parçayı değerlendirme ve dilbilgisinin anlatımı, örnek çözümlemeler... Bizlerin de bu sistemle yetiştiğini hatırlarsak aslında ne kadar sıkıcı olduğunu anımsarız. Böyle bir yöntemde çalışkan diye adlandırdığımız küçük bir öğrenci grubu sürekli olarak derse katılmakta, ezber yöntemleriyle çalışmakta ve başarılı olmaktadır. Diğer öğrenciler ise bazen onlar gibi olmaya özenmekte, onlar gibi olmak istemekte ise de; genel olarak dersleri sıkıcı bulmaktadır. Buna karşı uygulanan yapılandırıcı yaklaşım bu meseleyi önemli oranda çözmüştür. Bu yaklaşımın temeli farklı zekâ türlerine ait etkinliklerle dersi eğlenceli ve kalıcı hale getirmektir.

            Eğitimde başarı, sınıf içinden birkaç öğrencinin sıyrılıp çıkması ve başarılı olması değil; sınıfın topyekûn -en azından büyük bir çoğunluk olarak- başarıya ulaşmasıdır. Bu da ancak tüm öğrencilerin dikkatini çekmekle olur. Birçok yöntemde bu ilgi çekme işi, tamamen öğretmenin şahsi yeteneğine kalmaktadır. Öğretmenlerimiz dikkati çekebilmek için -özellikle de dilbilgisi konularını işlerken- âdeta bir gösteri adamı gibi olmadık hareketlerle dersleri anlatmaya çalışmaktadır. İşte BİR ŞÖLENDİR ÖĞRENME YÖNTEMİ, bu aşamada öğretmene yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıştır.

            Amacımız kullanılan yöntemleri eleştirip yerine yeni bir yöntem koymak değildir. Çünkü bu eski dediğimiz yöntemlerin gerekli ve önemli ölçüde de başarıyı etkileyici olduğu kanaatindeyiz. Fakat bu yöntemlerin tıkandığı noktada onları temel alarak yeni yöntemler geliştirmek gereklidir. Aksi takdirde değişim ve gelişim olmaz. Tüm bilgi ve davranış biçimlerinin değişmesi kaçınılmaz olduğuna göre, değiştirilemeyen yöntemler ortaya büyük bir uyumsuzluk çıkaracaktır. Bu uyumsuzluğu gidermek de, bu işin birebir içinde olan biz öğretmenler tarafından yapılacaktır.

Bu yardımcı yöntemlerin hazırlanması hatta uygulanması sırasında değişen Milli Eğitim Müfredatı ve Sistemi ise böyle bir çalışmanın ne kadar doğru ve uygulanabilir olduğunu göstermiştir. Bu yöntem, yeni sistem içinde, masrafı az ve uygulaması çok kolay olması nedeni ile rahatça kullanılabilir.

NASIL BİR YÖNTEM?

            Adından da anlaşılacağı gibi yöntemdeki değişiklikler önemli oranda eğlenceli oyunlara dayanmaktadır. Tiyatro, müzik, bilmece-bulmaca, karikatür, mani, ninni vb etknikler içermektedir.

            'Tiyatro Yöntemi' özellikle, konuların tiyatro metni haline getirilmesine dayanır. Türkçemize ait bütün dilbilgisi konuları ve dersin genel ve özel amaçları, günlük hayattaki olaylarla bağdaştırılarak tiyatro metni şeklinde yazılmıştır. Etkinliklerdeki karakterler, bizzat konuların kendileridir. Bu yöntem birçok yönüyle denenmiş ve elde edilen sonuçlara göre düzenlenmiştir.

Konu Başlangıçlarında Tiyatro:

            Tiyatro metinleri konularla ilgili olduğu için, yukarıda da belirttiğimiz gibi, işlenecek konu ile ilgili tiyatro başlangıçta oynanır. Tiyatrolar öğrencilerin konuya olan ilgisini artıracaktır. Daha da önemlisi, bilgileri gereksiz olarak düşünen bazı öğrencilerin farkında olmadan öğrenmelerini sağlamasıdır. Kendilerinin -en azından arkadaşlarının- içinde bulunduğu bir olay; sebep,sonuç,kişi ve işlenişe dikkat eden öğrenci, farkında olmadan konu hakkında bilgi edinecektir. Bu küçük bilgi girişi öğrencideki ben de başarabiliyorum' hissini harekete geçirebileceğinden başarısının artmasını sağlayabilir.

            Son zamanlarda yapılan araştırmalar göstermiştir ki insanı yönlendiren bilgilerin çoğu bilinç üstünde değil, bilinçaltındadır. Farkında olmadığımız duygu ve düşünceler hayatımıza yön vermektedir. Bilgilerin bir çoğu insanın bilincine hitap eder. O bilgilerin oluşturduğu duygular ise bilinçaltında çok büyük iz bırakır. Olayların insanları daha çok etkilemesi de bundandır. Dersimizin işlenişinde kullanacağımız tiyatro metinleri de bilgileri bir olay örgüsünün sebep sonuç ilişkisi içinde işlemektedir. Böylece  bilinçaltlarına yapılan göndermelerle öğrenme işlemi gerçekleşmiş olur.

            Tiyatroların oynanışında kullanılan yaka kartları, konuların somutlaştırılması açısından önemlidir. En büyük öğrenme hem görüp hem işitme ile olduğuna göre öğrencilerin zihninde konuların kalmasını kolaylaştıran başka bir etken olmaktadır.

            Tiyatro çalışmaları çok uzun soluklu bir iştir. Sürekli bir çalışma gerektirir. Bu sebeple tiyatroların sürekli çalışılması hem öğrenciyi tiyatroya motive edecek, hem de konuların pekişmesini sağlayacaktır. İşlenilen konuların bitiminde yapılan tiyatro tekrarı ve ardından örnek soru çözümleri bilgilerin zihne daha düzenli yerleştirilmesine yardımcı olacaktır.

            Tiyatro metinleri, ders dışı zamanlarda egzersiz çalışmaları yaptıran meslektaşlarımız içinde kaynak metindir. Kaliteli bir ekip çalışması ile öğrencilerin, bu yöntemin uygulanmadığı okullara turneye gitmesi sağlanabilir.

Diğer Yöntemler:

            Diğer yöntemler, örnekler ve isteyen öğrencilere performans görevi olarak, konu işlendikten sonra verilmelidir. Konu hakkında bilgi verilmiş olması öğrencinin hazırladığı ürünün doğru ve verimli olması açısından önemlidir. Ayrıca hazırlanan ürün sunumdan önce öğretmen tarafından incelenmeli ve hatalı bilgiler düzeltilmelidir.

GENEL İLKELER

            - Yıllık plan hazırlanırken temaya ve dilbilgisi konularına uygun öğretim yöntemi belirlenir. Bu aşamada belirlenen yöntem plana da yazılır.

            - Tema işlenmesine yakın tiyatro metinleri dağıtılır. Ezberler tamamlanır. Tema öncesinde ve sonrasında tiyatrolar oynanarak konuya dikkat çekilmiş ve farkında olmadan öğrenme gerçekleşmiş olur.

            - Tiyatrolar dışında belirlenen yöntem -konu işlendikten sonra- performans ödevi olarak verilir. Verdiğimiz örnekler eşliğinde konu ile ilgili bilmece, bulmaca, mani, ninni, bant tiyatrosu, sözleri konuya uyarlanmış şarkı ve türküler, konuya uygun öykü, masal vb., konuya uyarlanmış çizgi roman, karikatür vs. hazırlamaları istenir. Ödevler sınıfta -bazen tüm okulda- sunulur ve öğrencilere not verilir.

            - Sosyal kulüp saatleri tüm okula yapılan sergilerde kullanılabilir.

            Şimdi yöntemleri sıra ile inceleyip örneklendirelim.

TİYATROLARLA ÖĞRENİYORUM

Tiyatrolar ile ilgili genel kuralları kısa ve öz bir şekilde sunuyorum:

1        Tiyatroların yazılış amacı derse olan ilgiyi artırmak ve soyut dilbilgisi konularını somut hale getirmektir.

2        Tiyatroların tümünde rollerin yaka kartları şeklinde oyuncuların yakalarında takılı olması öğrenmeyi kolaylaştırabilir. Çocuklar görsel öğelerle daha iyi öğrenmektedir.

3        Kostümler basit olarak seçilmeli ama tamamen de ihmal edilmemelidir. Abartılı kostüm oyunun konusuna, çok basit kostüm ise tiyatroya olan ilgili azaltır.

4        Her oyundan sonra konunun tekrar edilmesi veya örnek çözümler sunulması pekiştirme açısından önemlidir.

5        Rollerin dağıtımı öğretmen tarafından sınıf içi gözlemlere göre ve bütün öğrencilerin rol alması dikkate alınarak dağıtılmalıdır.

6        İlk başlarda oyun sürekli okutularak konuyu ve olay örgüsünü kavramaları sağlanmalıdır.

7        Ezber ve oyun çalışmaları başlangıçta zor gibi gözükse de öğrenildikten sonra yıllarca oynanabilir.

8        Metinlerin hepsi birden değil, konu sırası geldikçe dağıtılmalıdır.

9        Örnek metinlerin ve konuların, önceden ev ödevi olarak verilmesi yerine konunun tiyatrosunun oynatılarak konuya dikkat etmeleri istenebilir.

10    Öğrencilerin bu bölümdeki katkıları yeni r oyun yazmak şeklinde olmamış var olan oyuna katkı sağlamak şeklinde olmuştur.

ANLATIM BOZUKLUKLARI

(Dekor: Bir sokak görünümündedir. Satıcının elinde bir iple de boynuna asılmış olan küçük karton bir kutu vardır. Kutunun içinde oyunda kullanılacak olan kelime, ek ve harfler vardır.

Kostüm: Satıcı  spor giyinmiştir. Müşteri ise  takım elbiselidir.)

SATICI: (Sahneye girer.)Gel abi, gel emmi, dayı, hala. Ne durirsin hala. Gel bir gör hele, neler getirdim bele.

MÜŞTERİ:(Sahneye girer) Hala değil, hala; bele değil böyle.

SATICI: Tamam eyle olsun emmi. Gel, en gözel cümlelere, en gözel kelimeler burada.

MÜŞTERİ:(Alaylı) Gelirim, gelirim, behlesene (Satıcının yanına gelir.) O

gözel değil güzeldir canım.

SATICI: Buyurasan ağam.

MÜŞTERİ: Buyurasın.

SATICI:Hee,ben de ele diyirim, buyurasan.

MÜŞTERİ: Kuzum güzel konuşmak dururken, ne diye gözel gonuşirsin.

SATICI: Kendi şivemi yaşatirim ağam, ne var bunda.

MÜŞTERİ: Haklısın, çok güzel kendi şiveni yaşatman ama başka şiveleri konuşanların yanında Türkçe’mizi en güzel şekliyle kullanmalıyız.(Sesini degiştirir.) Ele değil mi ağam?

SATICI: Vallaa haklısan ağam.

MÜŞTERİ:Neyse, ne satıyorsun?

SATICI: Kelime satirim. En gözel laflara en gözel kelimeler ve sözcükler buradaa.

MÜŞTERİ: Olmadı.

SATICI: Ne olmadı?

MÜŞTERİ: Kelime ile sözcük aynı anlama gelir. Aynı anlama gelen sözcüklerin bir

cümlede kullanımı anlatımı bozar.

SATICI: Tamam ağam, ele olsun sen ne alırdın?

MÜŞTERİ: (Elindeki küçük kâğıda bakar) Bana bir ‘Eve ara sıra gelir.’cümlesi ver bakalım.

SATICI: Hemmen abim (istenilenleri verir) Bu EV, bu ARASIRA, bu da GEL oldu mu?

MÜŞTERİ: (Kâğıtları birleştirerek seyirciye tutar.) EV ARASIRA GEL olmadı. Ev gelemez ki. Ara sıra da gelemez, hiç bir zaman da.

SATICI: Yanına ne verim abi.’de’ eki olur mu.

MÜŞTERİ: ‘de’ mi? ver bakalım.  EVDE ARASIRA GEL, olmadı gene. Sen oradan bir '-e' eki ver.

(SATICI Eki verir.)

MÜŞTERİ: 'Eve ara sıra gel' Yaklaştık ama yine benim istediğim gibi olmadı.

SATICI: Başka ne istersin ağam?

MÜŞTERİ: Bu cümlenin kişisi   ‘o’ olacak. Zamanı da geniş zaman.

SATICI: Al sana bir  ‘o’ .

MÜŞTERİ: ‘O eve ara sıra gel. ‘ Olmadı. Özneyle yüklem birbirine uymadı.

SATICI: Al bir de geniş zaman eki.

MÜŞTERİ: ‘O eve ara sıra gelar ‘Bu ekin başka şekli yok mu?

SATICI: Var, olmaz mı?-er, -ır, -ir; hatta –ur ve –ür bile var.

MÜŞTERİ: Sen oradan bir –ir ver bakalım.

SATICI: Hemmen abim. Oldu mu şimdi?

MÜŞTERİ: 'O eve ara sıra gelir’Çok güzel oldu.

SATICI: Başka ne istersin sayın abim?

MÜŞTERİ: ‘Ben şiiri karımdan çok severim’

SATICI: Yengeye söylerem ha!

MÜŞTERİ: Neyi?

SATICI: Şiiri yengeden daha çok sevdiğini.

MÜŞTERİ: Yok öyle demek istemedim. Ben şiiri, karımın sevdiğinden daha çok severim dedim. Neyse, o kalsın hele. Sen oradan bana ‘BİR GÜNLÜK AMCAMLAR GELDİ’ ver.

SATICI: Ne o, kiraladınız mı?

MÜŞTERİ: Neyi? Evi mi?

SATICI: Hayır abim, amcamları kiraladınız mı?Bir günlük amca nasıl olur ki?

MÜŞTERİ: Öyle mi dedim.(Düşünür)Amcamlar bir günlük bize gelecek. Şimdi oldu mu?

SATICI: Oldu efendim. Bu arada siz ne iş yapıyorsunuz?

MÜŞTERİ: Öğretmenim. Atatürk İlköğretim Okulundayım.

SATICI: Sanırım sizin okulda 20 ‘si öğretmen 450 öğrenci varmış.

MÜŞTERİ: Hayır 20 öğretmen 430 öğrenci var. Bu arada şiven değişti ne oldu?

SATICI: (Gülümser) Ben de üniversite mezunuyum abi, üstelik Edebiyat bölümü. Dikkat çekmek için, bazen de şivemi yaşatmak için yöresel şekillerde konuşuyorum.(Yürümeye başlar)Gel abi, gel emmi , dayı, hala.

MÜŞTERİ: Üniversite mezunusun da ne diye seyyar satıcılık yapıyorsun?

SATICI: Üniversite iş için okunmaz ki agam.

MÜŞTERİ: Ne diye okunur peki?

SATICI: (Çıkarken) Hayatı en güzel yerinden yakalayıp, en iyi şekilde yaşamak için okunur.

YÖNTEMİN DEĞERLENDİRİLMESİ

OLUMLU YÖNLERİ

- Yöntemin en önemli özelliği dersi eğlenceli hale getirmesidir.

- Birçok konu bir arada işlenebilmektedir.

- Bilinçaltına hitap ettiği için farkında olmadan öğrenmeyi sağlamaktadır.

- Konuların öğrenilmesini  ve pekiştirilmesini oldukça kolaylaştırmaktadır.

- Dersin sevilmesini sağladığı için ilgi ve başarıyı da ayrıca olumlu etkilemektedir.

- Soru çözümlemelerinde bilgilerin hatırlanmasını kolaylaştırmaktadır.

- Öğrencilerin sosyalleşmesine katkı sağlamaktadır.

- Sınıf içi aitlik duygusunu geliştirmektedir.

- Bir olay örgüsü içinde rol yapan öğrenci kendini ifade etme becerisini, cümle kurma yeteneğini ve diksiyonunu da geliştirmektedir.

OLUMSUZ YÖNLERİ ve ALINABİLECEK TEDBİRLER:  

- Yöntemin tanınması, rol dağılımı ve ezberler başlangıçta biraz zaman almaktadır. Sistem oturduktan sonra zaman kaybettirmemekte, hatta kazandırmaktadır.

- Öğrenciler sürekli bu yöntemle ders işlemek istedikleri için klasik anlatım ve uygulama gerektiren konulara ilgiyi kısmen azaltmaktadır. Bunun için de o konular işlenirken uygulamanın yine renklendirilmesi(Bilgi Yolu gibi ekinliklerle), en azından amaçların anlatılması yeterli olmaktadır.