KATI ATIKLARIN GERİ DÖNÜŞÜMÜ SERÜVENİ

Günümüzde en kötü kokulardan biri de sanırım çöplerin etrafa yaydığı o pis kokudur. Özellikle yaz mevsiminin gelmesi ile birlikte bu koku daha da fazlalaşır. Herkesin evinin önünde veya oturduğu sokakta bir çöp bidonu vardır . Bidonlardaki bu çöpler her akşam düzenli olarak belediyelerin çöp arabaları ile toplanır. Hiç düşündünüz mü bu toplanan çöpler nereye götürülüyor, nasıl yok ediliyor veya nasıl değerlendiriliyor?

Son zamanlarda bazı şehirlerde, toplanan çöplerden yararlanmak için bir takım projeler geliştiriliyor. Bunlardan bir tanesi de Geri Dönüşüm Projesi. Bu yazımda piroliz (ilerde anlatacağım ne olduğunu) işlemi ile geri dönüşüm nasıl yapılır onu anlatacağım. Belki de ilk kez çöplerinde bir işe yaradığını ve ekonomiye nasıl katkıda bulunduğunu geri dönüşüm yazısı sayesinde öğreneceksiniz. 
ÇÖPÜN TOPLANMASI
En az 5000 yıldan bu yana lağım suları için kanalizasyon sistemleri vardı. Fakat artıkların ya da katı çöplerin yok edilmesiyle ilgili sistemler henüz geliştirilmemişti. Örneğin İlkel topluluklar, ürettikleri çöp yığınları dayanılmayacak ölçüye ulaştığında, sorunu başka bir yere göç etmekte bulurlarmış. Zamanla kentlerin büyümesi, günlük yaşamda üretilen çöpün yok edilmesine ilişkin sorunları daha da arttırmıştır.
Çöpler ortaya 3 sorun çıkarır.
- Toplama
- Depolanma
- Yok edilme
Birçok kişi için çöpçü, çöp sorununun son noktasını temsil eder. Özel olarak yapılan ilk çöp toplama aracı 1922 yılında ortaya çıkmıştır. Şimdiki çöp toplama araçları, 2 yandan yüklenebilmekte; sıkıştırma, üst üste bindirme türünden değişik hidrolik özellikler taşımaktadır.
Çevre korumacıların çöp konusuna ağırlık vermesi; halkıda evlerde alınan çöplerin yok ediliş biçimiyle ilgilenmesine sebep olmuştur. Aynı zamanda yerel yönetimlerde çöplerin atılabileceği arazi bulmakta zorlanmaktadır. Çoğu ülkede eskiden uygulanan açık çöplük sistemi yetersiz olduğu, kötü bir görünüm verdiği, ekonomik olmadığı ve tehlike yarattığı için bırakılmıştır. Ülkemizde de son zamanlarda Geri Dönüşüm Dönüştürme projeleri gündeme gelmektedir. Peki geri dönüşüm işlemi nasıl yapılmaktadır. Gelin hep beraber bu konuyu daha detaylı inceleyelim. 
KATI ATIĞA UYGULANAN İŞLEMLER
Geri dönüşüm anlatmadan, öncelikle gömme, yakma ve piroliz yöntemlerini kısaca açıklayalım.
Gömme İşlemi 
Bu işlemde ilk olarak yerleşim bölgelerinden uzak, tarımda kullanılmayan çorak araziler seçilir. Buralarda geniş ve derin çukurlar açılarak çöpler bu çukurlara doldurulur. Çukurların üstü sızdırmayı engelleyen yalıtım malzemesiyle kaplanır. Toprağın örtülmesi ile gömme işlemi tamamlanır.
Yakma İşlemi 
Türkiye'de kullanılan ikinci sistem olan yakma yöntemi ise yaratılan çöp dağlarının kendi içinde zamanla oluşan karbon gazının yardımı ile tutuşturularak içten içe yakılmasıdır.
Bu yöntem konunun uzmanı olmayan kişiler tarafından gelişi güzel yapılmaktadır. Ancak bu sistem için yapılan işlem, bazen getireceği yarardan çok daha fazla zararı beraberinde getirmektedir. Çünkü yakma işlemi, çöp dağları içinde olan karbon gazı miktarı ölçülmeden yapıldığında; gazın fazla olması halinde ani patlamalara, can ve mal kaybına yol açacaktır.
Piroliz İşlemi 
Birçok gelişmiş ülkede çöp yığınlarını ortadan kaldırmak için yakma ve gömme işlemleri yerine çöpün değerlendirildiği, atıkların içindeki işe yarar kısımların geri kazanıldığı piroliz işlemine başvurulmaktadır.
Piroliz anlaşılır bir dille; çöp yığınları içindeki cam ve metallerin ayrılmasından sonra geriye kalan ve işe yaramaz gibi görünen organik maddelerin; hava kullanılmadan ısıtılarak gaz, sıvı yakıt ve kömüre dönüştürülmesidir.
Piroliz işlemi; demir-çelik endüstrisi veya kimya endüstrisinde kullanılan, yüksek sıcaklığa, klorit ve sülfitler gibi aşındırıcı gazlara dayanıklı bir yapıya sahip fırınlarda yapılmaktadır. Fırının tabanı erimeyen bir yapıya sahiptir. Atıklar fırının üst kısmından fırına atılır. Fırının sıcaklığı aşağıya indikçe arttığı için atıklar dibe çöktükçe erirler ve atıkların yapısında bulunan gazlar açığa çıkar. Oluşan bu gazlar ısındıkları için yükselirler ve fırının üst kısmına yakın bir yerden dışarı çıkarlar.Çıkan gazı külden kurtarmak ve nemini almak için Gaz Temizleme Ünitesine gerek vardır. Diğer atıklar fırının dip kısmında erimiş mucur olarak birikir. Mucur su vasıtasıyla ayrıştırma tanklarına gönderilir. Ayrıştırma tankında, metallerden arındırılan mucur yüksek vasıflı karbon (Kok Kömürü) olarak değerlendirilir.
Buraya kadar şehir çöplerine uygulanan yakma, gömme ve piroliz işlemlerini basitçe açıkladık. Katı Atık Dönüştürme İşleminin nasıl yapıldığına geçmeden önce sizlere küçük bir dip not. Piroliz işlemi diğer iki işleme göre çöplere uygulanacak en kazançlı ve en güvenli yöntemdir.
GERİ DÖNÜŞTÜRME TESİSİ
Fabrikada esas işlemin yapıldığı yer piroliz fırınıdır. (Piroliz fırınının yapısını ve özelliklerini yukarıda anlatmıştık.) Fabrika alanına gelecek çöplerin piroliz fırınına verilmeden önce ve fırından ürünler alındıktan sonra bu ürünlerin düzenlenmesi için birtakım ön-arka elemanlara ihtiyaç vardır. Sözü geçen ön-arka ekipmanlar ve piroliz fırınının birleştirilmesi ile çöp işleme fabrikası meydana gelmektedir.

İlk işlem olarak fabrika alanına kamyonlarla gelecek olan çöpün içinde bulunan mobilya, beyaz eşya ve öteki büyük maddeler elle ayrılır. Büyük maddelerin ayrılması için parçalama ekipmanına gerek yoktur.
Bu ayırma işleminden sonra kamyonlar yüklerini nakledicilere boşaltır. Naklediciler atıkları ayırıcı eleğe taşır. Bu bölümde büyük parçalı metaller ayrılarak preslenmek üzere kalıplama bölmesine gönderilirler. Diğer atıklar boyut indirgemesi için parçalayıcıya geçerler.
Parçalayıcıdan çıkan atıklar hava sınıflandırıcısına geçer. Bu bölümde, kompresör vasıtası ile üflenen havanın etkisiyle atıklar içinde bulunan cam, metal ve plastik parçacıkları dibe çöker.
Hava sınıflandırıcısından geçen atıklar piroliz fırınına verilir. Fırında bir önceki bölümde anlattığımız piroliz işlemi gerçekleştirilir. Piroliz işlemi sonucunda iki ana ürün elde edilir. GAZ ve KÖMÜRLEŞMİŞ ATIKLAR.
Piroliz işlemi sonunda üretilen gaz, temizlenmek üzere gaz temizleme ünitesine geçer. Gaz temizleme ünitesinde birtakım kimyasal işlemlerden geçirilerek yağ ve külden arındırılan gazın içinde kalan nem oranı kondansatör vasıtası ile indirgenir.Kondansatörden çıkan gazın sıcaklığı oldukça yüksektir. Bu gazın sıcaklığı ısı değiştiricilerle suya aktarılır ve suyun buharlaşması sağlanır. Tesisin kenarına kurulan buhar türübinü vasıtasıyla elektrik enerjisi üretilir. Buhar türübinünde kullanılan buhar tekrar yoğunlaşır ve su haline gelir. Bu su daha sonra ısı değiştiricilere geri sirküle edilir ve tamamen kapalı devre olan bir sistemde yeniden kullanılır.
Diğer yandan ayrıştırma tanklarına geçen mucur, buradan alındıktan sonra yüksek vasıflı karbon (KOK KÖMÜRÜ) olarak değer görür.Bu vasıflı karbon ise, sanayinin birçok dalında kullanılabilir. 
Ayrıca eleme işlemi sırasında gelen artıklar içinden ayrılan metaller yapılarına göre:
1. Alüminyum
2. Demir
3. Demir ihtiva etmeyen metaller olarak sınıflandırılıp preslenir. Ve ihale yolu ile dışarıdaki firmalara verilerek bu metallerin işlenmesi sağlanır. Tesiste işlenen katı atık sonucu elde edilen ürünler şunlardır:
Yanıcı gaz, kömür, elektrik, metal, cam, plastik
Bu ürünlerden cam, metal ve plastik üretim oranı sabit olmayıp çöpün bileşimindeki oranlarına göre değişir. Bu malzemelerin satışından dolayı yılda belirli bir kazanç elde edilir. Yani çöp paraya dönüştürülür.
Bu yazıyı okuduktan sonra çöplerinde bir işe yaradığını öğrenen sizler, en azından cam şişeleri çöpe atmak yerine; belediyelerin belirli yerlere yerleştirdiği cam toplama kutularına atarak hem çevreye hem de ülke ekonomisine bir katkıda bulunabilirsiniz. 
KATI ATIKLARLA İLGİLİ BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ?
- Ülkemizde ilk çöp faciası 1993 yılında İstanbul Ümraniye meydana gelmiştir. Sebebi; çöp dökümü yapılan alanda usulüne uygun bir döküm yapılmamasından dolayı kayma olmasıdır.
- Cam, kağıt, plastik, metal gibi atıklar çöp dökme sahalarından toplanarak hammadde olarak geri dönmektedir.
- Plastikler doğada parçalanma süresi en uzun olan maddedir (1000 yıl). Sigara filtresi 2 yıl, çiklet 5 yıldır.
- Çöplere atılan pillerin içindeki kimyasal maddeler toprağa ve suya karışarak insanlara zehir olarak geri dönmektedir.
- Ülkemizde günde 65 bin ton çöp ortaya çıkmaktadır.