Orta Asya'da Kurulan İlk Türk Devletleri

TÜRKLERİN ANAYURDU ORTA ASYA




ORTA ASYA’NIN YERİ

Türklerin anayurdu olan Orta Asya;
batıda Hazar denizine,
doğuda Kingan dağlarına,
kuzeyde Sibirya’ya (Altay dağları ve Baykal gölü),
güneyde Hindukuş ve Karanlık dağlarına (Çin-Tibet sınırı)
kadar olan bölgedir





TÜRKLERİN ORTA ASYA’DAN GÖÇLERİ

Türkler, MÖ 2000’li yıllardan başlayarak MS XI yüzyıla kadar Asya, Avrupa ve Afrika kıtasının çeşitli bölgelerine göç etmişlerdir





Göçlerin Nedenleri

— İklim değişiklikleri sebebi ile kıtlık ve kuraklığın başlaması

— Salgın hastalıkların ortaya çıkması

— Nüfusun artması ve otlakların yetersiz kalması

— Türk boyları arasındaki anlaşmazlıklar

— Dış baskılar (Çin saldırıları)

— Yeni ve daha iyi yaşama alanları bulma isteği




Göçlerin Sonuçları

— Türkler gittikleri yerlerde daha üstün olan kendi medeniyetlerini öğrettiler

— Asya, Avrupa, Anadolu ve Kuzey Afrika’da güçlü devletler kurdular

— Avrupa’da Kavimler Göçü’ne sebep oldular (375)

— Göçlerden sonra Orta Asya’da kalanlar burada çeşitli zamanlarda büyük devletler kurdular



KAVİMLER GÖÇÜ

Orta Asya’dan batıya doğru (Karadeniz’in kuzeyinden) ilerleyen Hunlar, Avrupalıların barbar adını verdiği Cermen kavimlerini yerlerinden ederek Roma İmparatorluğu’nun topraklarını alt üst eden bir kavimler hareketine neden oldular Barbar kavimlerinin yer değiştirmesine ve Avrupa’nın etnik yapısının değişmesine neden olan bu büyük olaya tarihte Kavimler Göçü denir (375)




Kavimler Göçünün Sonuçları

— Roma İmparatorluğu ikiye ayrıldı Göçler karşısında dayanamayan Batı Roma yıkıldı (476)

— Avrupa’da günümüzde yaşayan milletler oluştu

— Avrupa Hun Devleti kuruldu

— Avrupa’da derebeylik sistemi ortaya çıktı

— Türk kültürü Avrupa’da yayıldı

— İlk Çağ sona erdi, Orta Çağ başladı



BÜYÜK HUN DEVLETİ (MÖ IV YY – 156)




— Tarihte bilinen ilk Türk devletidir

— Merkezleri Ötüken’dir

— Bilinen ilk hükümdarı Teoman’dır

— En parlak devrini Mete Han zamanında yaşamıştır

— Teoman döneminde Hun saldırılarına karşı koyamayan Çinliler Çin Seddi’ni yapmışlardır (MÖ 204)

— Çinlilerin faaliyetleri sonucunda Hun Devleti’ni oluşturan boylar arasında savaşlar çıktı Bu savaşlar sonunda Hun Devleti Güney ve Kuzey olmak üzere ikiye ayrıldı (48)

— Kuzey Hun Devleti Çinliler, Güney Hun Devleti Siyenpiler tarafından yıkıldı Çin egemenliğine girmek istemeyen Kuzey Hunluların bir kısmı batıya göç ettiler Bunlar Avrupa’da Hun Devleti’ni kurdular


Mete Han (MÖ209 – 174)



— Düzenli ve disiplinli ilk Türk ordusunu kurdu (MÖ209)

— Orta Asya’daki Türk boylarını tek yönetim altında topladı

— Çin’i vergiye bağladı

— İpek Yolu’nu denetim altına aldı 

— Devletin sınırları; Aral Gölü’nden, Çin Denizi’ne, Tibet’ten, Kuzey Sibirya’ya kadar genişledi

— Mete Han’ın kahramanlıkları ölümünden sonra Oğuz Kağan Destanı’na konu olmuştur


KÖK TÜRK DEVLETİ (552 – 630)




— Türk adını ilk defa devlet adı olarak kullanmışlardır

— Bumin Kağan tarafından kurulmuştur

— Merkezi Ötüken’dir

— Kök Türklerin en parlak dönemi Mukan Kağan (553–572) zamanıdır

— Türk tarihinde ilk alfabe Kök Türkler tarafından kullanılmıştır

— Çinliler tarafından yıkılmıştır



KUTLUK DEVLETİ (İkinci Kök Türk Devleti) (681 – 745)




— Kutluk Kağan tarafından kurulmuştur

— Merkezi Ötüken’dir

— En parlak dönemi Bilge Kağan zamanıdır

— Karluklar, Basmiller ve Uygurlar tarafından yıkılmıştır

— Türk tarihinin ilk yazılı belgeleri olan Orhun Anıtları bu dönemde dikilmiştir



UYGUR DEVLETİ (745 – 840)




— Kurucusu Kutlug Bilge Kül Kağan’dır

— Merkezi Karabalgasun

— En güçlü oldukları dönem Moyun Çor Kağan ve Bögü Kağan zamanıdır

— İlk defa göçebeliği terk ederek yerleşik hayata geçen Türkler Uygurlardır

— İlk matbaayı Uygur Türkleri bulmuş ve kullanmışlardır

— Kendilerine ait olan Uygur Alfabesini kullanmışlardır

— Mani ve Buda dinlerini benimsemişlerdir 13yüzyıldan itibaren İslam dinini kabul etmişlerdir

— Uygur Devleti’ne Kırgızlar son vermiştir

— Kitleler halinde göç eden Uygurlar; Kansu Uygur Devleti (911–1226) ve Doğu Türkistan Uygur (Turfan) Devletini (911–1209) kurdular Her iki devlette Moğol egemenliğine girmek zorunda kaldı 

alıntı...

Kaynak: