Erzurum Yöresi Düğün Gelenekleri

NİŞAN 

Nişan yapılması için kız evinden gün istenir. Kız evi gün vermeden önce isteklerini oğlan tarafına bildirir. Ayrıca kızın yakın akrabaları ve bunların yakınlık derecesi hakkında bilgi verilir. Bu bilgiler ışığında oğlan tarafı gelinleri için getirdikleri et ve giyim eşyaları yanında akraba ve yakınlarına da önem sırasına hediye almak zorundadır. Hediyeler alınırken yaş veya cinsiyet durumu da dikkate alınır. Yaşlılar için elbiselik iç çamaşır gençler için gölek kravat ayakkabı saat vb. hediyeler uygun görülür. 

Nişan günü iki tarafın yakınları kız evinde toplanırlar.Nişanın şekli ailelerin soyal yapısı ve dünya görüşlerine göre farklılıklar gösterebilir. Bazı aileler evde eğlenmeyi tercih ederken bazıları düğün salonu tutup burada eğlenme yolunu seçerler. Nişanda düğün salonunu tutulması ve pasta hazırlanması kız tarafına aittir. Çerez (kuruyemiş) ve meşrubat masraflarını erkek tarafı karşılar. Nişanda Mevlid okutan veya ialhi söyleten ailelere de rastlanılmaktadır. 


DÜĞÜN 
Erzurum'da düğünler genellikle sonbaharlarda yapılır. Zamanı gelince nişanlı delikanlının yakınları düğün sözü almaya giderler. Bu gidişte düğün sahibi tarafından alınacak eşyanın tespiti yapılır.Gün kesildikten sonra alınan eşya ve gıda maddeleri düğünün arifesinde güveyinin yakınları kız evine götürülüp teslim edilir. 

GÜVEYİLİK 
Evlenme geleneği içerisinde uygulanan pek çok törenin yanında; güvey için yapılan törenler de vardır. Bunlar;Güvey Tıraşı; düğün gecesinden önce güvey tıraş edilir. Tıraş eden berberin parasın sağdıç karşılar. Güvey Hamamı; düğünden önceki perşembe günü güvey ve arkadaşlarının topluca hamama gitmeleridir. Güvey Yemeği; Erkek evi tarafından düğün akşamı akraba ve komşulara verilen ziyafettir. 
Kısır Gecesi; Kız evinde kına gecesi yapıldığı sırada oğlan evinde "kısır gecesi" yapılır. Bu gece damadın etrafında toplanan gençler arasında (bazen de sağdıcın evinde) düzenlenir. 
Güvey Çalmak(Kaçırmak); düğün sırasında güveyinin evliler tarafından kaçırılıp saklı saklı tutulmasıdır. Sağdıçtan ziyafet sözü alınınca güveyi serbest bırakılır. 
Güveyi İçeri Verme- Gerdek; akşam olup belli saat gelince gelin kendi odasına götürülür. Buraya "gerdek odası" denir. 






ÇEYİZ 

Evlenme olayının hemen her aşaması; hediyeyle bağışla ödemeyle ve ziyaretle ilgili birtakım adetleri gerekli kılmaktadır. Bu adetlerden birisi de kız evinin oğlan tarafından takı takanlar için hazırladığı "çeyiz" dir. Çeyiz bir bohça içinde gönderilen çorap gömlek iç çamaşır elbiselik kumaş ayakkabı peşkir baş örtüsü seccade gibi vb. hediyelerden oluşur. 

YOKLAMA VE GÖZ AYDINI 
Düğünden sonra akraba ve komşular gelinin evine kete pasta türünden yoklama gönderirler. Yoklama işi birkaç hafta sürebilir. 
Yoklama işi bittikten sonra "göz aydını" görmesine gidilir. Bu ziyaret yalnız kadınlar tarafından yapılır. Evin büyüğüne "gözün aydın" derken yeni evlilere de mutluluk denilir. 
Bu ziyarete gelenlere çay kahve pasta veya duruma göre yemek ziyafeti verilir. Ziyafet sırasında özellikle gelin hizmet eder. Oğlan evi göz aydın mevlidi okutur. Eş-dost hısım akraba çağrılır..Göz aydınına gelenler arasında yeni gelin bulunuyorsa kırk basması olmaması için her iki gelin sırt sorta yaklaştırılarak aralarında iğne değiştirilir. 

KIZ KAÇIRMA 
Ailelerin evliliğe kesin karşı çıkması durumunda "kız kaçırma" olayı gündeme gelir. Bu durum ekonomik sebeplerle en çok kız tarafının engellemesi ile ortaya çıkar. Delikanlı kızla anlaşarak kaçırır. "Böylece düğünsüz derneksiz olarak evlilik bir oldu bittiye getirilir. Bu oldu bitti karşısında devreye giren yakınlar ve dostlar yardımcı olarakyeni yuvanın kurulması için bir çıkış yolu bulurlar. 

KUMA GETİRME 
"Cumhuriyet'ten önce karısı kısır olan erkek yeniden evlenirdi. Cumhuriyetle birlikte şehir merkezinde giderek kaybolan bu adet bazı köylerde hala yaşamaktadır. Bu gibi evlenmelerde ilk kadın sonradan gelen kadının yanında bir mana ifade etmez. Hele ikinci kadın erkek çocuk doğuracak olursa birincinin değeri büsbütün düşer." Yörede çocuğu olamayan bazı kadınlar bu akıbete düşmemek için "kuma" veya "çocuk anası" adı verilen kadını bizzat kendileri bulurlar. Bu şekilde gelen kuma öncekine "kyınvalide" gözüyle bakar önceki de kendisini "büyük anne" kabul ederek davranışlarını ona göre ayarlar ve ailedeki yerini sağlamlaştırılmış olur. 

OTURAK ALMA 
Erkeğin kızı zorla veya gönüllü kaçırması dışında kızın bohçasını alarak oğlan evine gidip oturması durumu vardır ki buna bazı yörelerde "oturakalma" denilmektedir. Erzurum'da da bu tip evlenme biçimine rastlanılmakla birlikte "oturakalma" deyimi kullanılmaktadır. 

GÖRÜCÜ USULÜ 
Kız seçme girişimi doğrudan doğruya evlenecek genç tarafından başlatıldığı gibi gencin annesi babası veya diğer yakınları tarafından da başlatılabilir. Erzurum'da çoğu zaman gençler seçim işini yakınlarına bırakırlar. 
Evlenme işine "görücü" denilen erkek ailesi tarafından seçilen kadınlar grubunun kız evini ziyareti ile başlanır. Görücü ekibinin içinde erkeğin annesi kız kardeşi birkaç akraba hanımı ve güvenilir komşu hanımlar bulunur. Erkeğin ısrarla üzerinde durduğu bir aday yoksa ve kız beğenme yetkisini bu gruba vermişse görücüler tek bir kız evini ziyaretle yetinmezler Ev ev mahalle mahalle köy köy dolaştıkları olur. 

BEŞİK KERTMESİ 
Erzurum'da rastlanan evlenme biçimlerinden birisi de "beşik kertme"dir. Dede Korkut kitabı'nda rastlanan beşik kertme yoluyla çocukların nişanlanmasının çok eski bir gelenek olduğu anlaşılmaktadır. Çocuklar henüz beşikte iken nişanlarının yapılması birçok il ilçe ve köyümüze görülmektedir. Böylece çocuklar daha evlenecek yaşı gelmeden kendi haberleri olmadan nişanlanmış olurlar. Bunun belirtisi olarak da beşiklerine birer kertik (işaret) yapılır. "Beşik Kertme" adı buradan gelmektedir. 

DEZMAL KAÇIRMA 
Kız yerine kıza ait bir eşyanın kaçırılmasının kızı kaçırmakla eş tutulduğu bir evlenme biçimidir. Erzurum'un güney ilçelerinde (Karayazı Hınıs Tekmen Çat) rastlanılmaktadır. bu adete göre kız çeşmede yolda ya da evdeyken delikanlı kızın dezmalını (baş örtüsünü) zorla çözüp kaçırır. Baş örtüsü kaçırılan kız gerçekten kaçırılmış sayılır. Bu durumda aileler birbirleriyle anlaşmak zorunda kalır. Kimi zaman bu sebepten aileler arasında kan döküldüğü olur.

Alıntı.