Enerji Verimliliği Nedir?

Enerji verimliliği, enerji tüketiminin üretilen miktarı ve ekonomik dengeleri sarsmadan düşürülmesiyle sağlanır. Bunu mümkün kılmanın yolları enerji tüketimi sırasında oluşan kayıpları önlemek, atıkları geri kazanım yollarıyla yeniden kullanılır hale getirmek ve teknolojik yeniliklerle verimi arttırarak tüketimi düşürmekten geçer.

Enerji verimliliğinin sağlanmasındaki en güçlü faktör enerji tasarrufudur. Enerji tasarrufunda ana fikir enerji üretimi ve tüketimi sırasında oluşan atıkların geri dönüştürülmesi ve performansı düşürmeden enerji kayıplarını en aza indirmektir.

Enerji tasarrufunu iki şekilde gerçekleştirebiliriz. İlk olarak günlük hayatımızda doğrudan enerji tasarrufu sağlayan aletleri tercih edip, günlük alışkanlıklarımızı enerjiyi daha verimli kullanmaya yönelik değiştirerek bu konuda bireysel olarak büyük bir adım atabiliriz. İkinci yol olarak da kullandığımız eşyaları tam olarak eskimeden değiştirmeyip üretim talebini azaltmak; enerji tüketiminde kayıpları en aza indirecek yerleşim planı uygulamak ve daha az enerji tüketen teknolojiler kullanmak gibi enerji verimliliğini dolaylı yollardan arttıracak yöntemlere başvurabiliriz.

Enerji Verimliliğine Neden İhtiyacımız Var?

Enerji tüketimi gelişme ve büyümeyle paralel olarak büyümektedir. Günlük hayatımızın hemen hemen her parçasıyla iç içe olan enerji tüketimi modern yaşamın vazgeçilmez faktörlerinden birisi olmuştur.

Enerji tüketiminin hayatımızda bu kadar büyük bir yer kapladığı bir dönemde fosil yakıtlarının çevreye olan etkisini göz ardı etmemeliyiz. Gün geçtikçe artan fosil yakıtı tüketiminin çevreye olan etkileri artık bilimsel olmaktan öte gözle görülür bir hal almış bulunuyor. Enerji tüketimi alışkanlıklarımızı değiştirmediğimiz sürece, halihazırda içinde bulunduğumuz çevre krizi geri dönüşü olmayan bir çıkmaza girecektir. Enerji verimliliğinde başarılı olmak için yenilenebilir enerji kaynakları ve enerji tasarrufu konularına dikkat etmemiz gerekiyor. Bu konuda insanların bilinçlendirilip yeni alışkanlıklar kazandırılması ve bunların yayılması gerekiyor.

Enerji verimliliği konusunda amaca ulaşmak ve yeni öğretilerin getireceği yeni alışkanlıkların yayılmasını sağlamak için herkese bir rol düşüyor.

Günümüzde Enerji Tüketimi

 İçinde bulunduğumuz dönemde halen büyüme ve gelişme aşamasında olan ülkemiz sanayileşme faaliyetleri, artan nüfus ve yükselen yaşam standartları sayesinde, her yıl artan bir enerji tüketimi grafiğine sahiptir. 2003 yılındaki fosil yakıt tüketimimiz 83.3 milyon ton petrole eşdeğerdir. Aynı yıl içinde toplam enerji ihtiyacımızın p’I dışarıdan temin edilmiştir. Bu hızla ilerleyen talep artışları göz önünde bulundurulduğunda 2020 yılına gelindiğinde enerji ihtiyacımızın yalnızca "’sini yerli üretimle sağlayabileceğiz. Bu yüzden temel hedeflerimizden biri de enerji kaynakları bakımından büyük ölçüde dışarıya bağlı olan ülkemizin enerji ihtiyacını güvenilir ve ekonomik olarak sağlamaktır. Bunu sağlamak içinde enerjinin verimli kullanılmasını sağlamak ve bu alışkanlıkları yaymak en önemli yöntemlerden biridir.

Enerji verimliliği konusunda başarılı olmak için en etkili kavramlardan birisi de Enerji yoğunluğu kavramıdır. Enerji yoğunluğu, birim enerji miktarından üretilen birim ekonomik değerdir. Bu değer kişi başına üretilen enerji miktarını temsil eder ve tüm dünyada enerji verimliliği konularında kullanılan bir araçtır.

Enerji tüketiminde asıl amaç az enerji tüketimiyle çok ekonomik değer yaratabilmektir. Enerji verimliliğini sağlamak için en temel etken enerji yoğunluğunun düşürülmesidir. Ülkemizde kişi başına enerji tüketimi OECD ülkelerinde kişi başına düşen ortalamanın 1/5’i oranındadır. Enerji yoğunluğu miktarı da OECD ülkelerinin ortalamasının iki katı kadardır. Ülkemizde gerçekleştirilen enerji yoğunluğunu düşürme çabaları henüz sonuç vermemiştir.

Uluslararası Enerji Ajansı’nın verilerine gore gelişmiş ülkelerde enerji yoğunluğu değerleri 0.09 – 0.19 arasında değişirken bu değer ülkemizde 0.38’dir. Azalma eğilimi göstermeyen ve ortalamanın oldukça üstünde olan bu değer, ülkemizde enerji verimliliği konusunda büyük adımlar atmamız gerektiğinin bir göstergesidir.

Bu konu ülkemizin içinde bulunduğu AB uyum sürecinde yerine getirmek zorunda olduğu yükümlülükler konusunda da büyük öneme sahiptir. 2003 yılında hazırlanan Katılım Ortaklığı Belgesi’nde enerji verimliliğinin sağlanması ve mevzuat uyumunun sağlanması konusunda önemli kararlar alınmıştır.

Etkin bir enerji verimliliği program uygulanması, bu konuda insanların bilgilendirilmesi ve uluslararası yükümlülüklerin yerine getirilmesi kaçınılmaz hale gelmiştir. Bunları gerçekleştirebilmek için 5627 Enerji Verimliliği Kanunu, 02 Mayıs 2007 tarihli 26510 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Yeni yasal düzenlemelerle birlikte aşağıdaki değişiklerin gerçekleşmesi beklenmektedir:

- Binaların yıllık tükettikleri enerji miktarı belirlenecek.
- Binaların tesisatları düzenli olarak denetlenecek.
- Her binaya ait bir enerji pasaportu olacak.
- Binalarda enerji akışını takip etmek için takip sistemleri kullanılacak.
- Kanun dahilindeki endüstriyel işletmelerde ve binalarda enerji yönetiminden sorumlu olan enerji yöneticileri bulundurulacak.
 

Tasarruf Potansiyeli

Enerji tüketiminin en yüksek olduğu sektörlerde – 30 civarında enerji tasarrufu potansiyel bulunmaktadır. Yaklaşık olan elektrik tasarruf potansiyeli ile 6,5 milyar YTL değerindeki doğal gaz santral yatırımı önlenebilir. Bu sayede yılda 3,0 milyar USD değerinde doğal gaz ithal edilmeyebilir.

Binaların ısıtma ve soğutmasında 5, ulaşımda olan tasarruf potansiyeli geri kazanıldığında yılda 1,4 milyar USD değerinde petrol ve doğal gazın ithal edilmesine gerek kalmaz.

Yeni kanun ve düzenlemeler sayesinde Türkiye’nin enerji yoğunluğu değerinin azalması hedefleniyor. değerinde bir enerji yoğunluğu azalması ile daha üretimde artış gözlenecek, enerji ithalatımız azalacak ve çevresel krizi engellemek adına büyük bir adım atmış olacağız.

Enerji Verimliliğini Arttırmaya Yönelik Çalışmalar

Enerji tesisatlarında ve binalarda kullanılan birçok ekipmanın performans derecelendirilmesi yapılarak etiketlenecek. Böylece enerji verimliliğine uygun olmayan ürünler piyasadan çekilecek ve enerji verimliliği sağlayan ürünlerin üretimi için finans mekanizmaları oluşturulacak. Ayrıca tüketici bilinçlendirilerek bu ürünleri tercih etmeleri sağlanacak.

Elektrik üretimi ve dağıtımı sırasında oluşan kayıpları önlemek ve elektrik üretiminde kapasiteyi ve verimliliği arttırmak için yeni düzenlemeler üzerinde durulacak.

Binalarda ve Isıtma & Soğutma Sistemlerinde Enerji Verimliliği

Evlerde tüketilen enerjinin en büyük kısmı iç mekan ısıtması için kullanılmaktadır. Türkiye’de bir evin faturalara harcadığı miktarın E’i ısıtma-soğutmasına harcanmaktadır. Binaları ısıtmak için kullanılan enerjiden tasarruf etmek için ısının iç ortamda muhafaza edilmesiyle sağlanır. Isının binanın içinde kalması için bina yalıtımının eksiksiz yapılmış olması gerekir. Binalarda dış duvardan @, çatılardan %7, döşemelerden %6 ve kapılardan civarında ısı kayıpları olmaktadır. Bina yalıtımı ile bu oranlarda P değerinde düşüş gözlemlenebilir.

Evinizi ve iş yerinizi ısıtmak için tüketilen enerjiyi daha etkin ve verimli kullanabilmek için aşağıdaki düşük maliyetli ve bedava olan tedbirleri uygulayabilirsiniz:

- Duvar ile radyatörünüzün arasına yalıtım levhası koyun. Strafor bir levhanın üstünü alüminyum kaplayarak da kendiniz bir yalıtım levhası yapabilirsiniz. 
- Radyatörünüzde kullanacağınız termostatik radiator vanaları, yılda yaklaşık -20 oranında enerji tasarrufu sağlar.
- Radyatörlerinizin önünü uzun perde ve mobilyalarla kapatmayın.
- Kışın kuzeye bakan pencereleriniz perdelerini, varsa panjurlarını kapalı tutun.
- Isı kaybını önlemek için sıcak su borularınızın yalıtımını yaptırın.
- Kat kaloriferiniz ısıtılmayan bir mekandaysa boruları ve tankı yalıtarak ısı kaybını en aza indirin.
- Kat kaloriferi ve kazan seçiminizi yoğuşmalı ve yüksek verimli olanlardan yana yapın. 
- Sıcaklık fazla geldiğinde camları açmak yerine vanayı kısarak sıcaklığı düşürün.
- Kat kaloriferinizin sıcaklığını 1 derece azaltarak %6 enerji tasarrufu yapabilirsiniz. Oturma odaları için 19-20°C ve yatak odaları içinde 16-18°C sıcaklıkları tercih edin.
- Güneş ışığından yararlanın. Güneşli günlerde ısıtıcınızı kapatarak perdelerinizi açın.
- Kapı ve pencerelerde boşlukları yalıtım bantlarıyla kapatın. 
- 12 mm kalınlığında çift cam kullanarak pencerenizdeki ısı kaybını P oranında düşürebilirsiniz. 
- Bir enerji yöneticisinden yardım alın ve tüm binanızı yalıtın. 
- Yeni bir eve taşınırken yalıtımlı ve enerjiyi etkin kullanan bi rev olmasına dikkat edin.
 
Aydınlatma Sistemlerinde Enerji Verimliliği

Aydınlatma sistemleri istisnasız her binada bulunan sistemlerdir. Ülkemizde tüketilen elektrik enerjisinin ’si aydınlatma için kullanılmaktadır. Aydınlatma sistemlerinde enerji tasarrufu görsel konforu düşürmeden minimum aydınlık seviyesini kullanarak sağlanır. Bunun için ekonomik ampuller gibi yüksek verimli ekipman kullanın. Normal bir ampul yerine az enerji kullanılan bir ampul kullanarak ? oranında enerji tasarrufu yapabilirsiniz.

Evlerde ve iş yerlerinde aydınlatmadan kullanılan enerjiden tasarruf etmek için şu önlemleri alabilirsiniz:

- Her fırsatta gün ışığından yararlanın ve mobilyalarınızı gün ışığını engellemeyecek şekilde yerleştirin.
- İhtiyaç duymadığınız sürece ışıklarınızı açmayın. Tavandan aydınlatma yerine masa aydınlatması gibi küçük aydınlatma cihazlarını tercih edin. 
- Her zaman yüksek verimli floresan lambaları tercih edin. 
- Özellikle iş yerlerinde lambalarınızı temiz tutun. Lambaların üstünde biriken toz tabakası aydınlanma seviyenizi düşürür.
Evlerde ve iş yerlerinde tüketilen enerjinin yaklaşık -15’I kapalı olduğu halde prizde bırakılan aletler tarafından tüketilmektedir. 2000 yılında Avrupa Birliği üyesi olan 15 ülke, evlerde “stand-by” konumunda bırakılan cihazların 96 milyar kWh elektrik tükettiğini bildirmiştir. 12 adet nükleer santralin üretimine eşit olan bu değerin önümüzdeki 10 yıl içinde ikiye katlanacağı öngörülmektedir.

Evlerde ve iş yerlerinde elektrikli cihazların harcadığı enerjiden tasarruf etmek için şunları uygulayabilirsiniz:

- Kullanmadığınız tüm cihazların fişini çekin. Sürekli açık kalması gerekmeyen cihazların fişini prizde bırakmayın.
- Çoklu prizlerinizi açma-kapama düğmesi olanlarla değiştirin.
- Her zaman için az elektrik tüketen A sınıfı aletleri tercih edin.
- Evinizde ve ofisinizdeki bilgisayarlarda enerji yönetim özelliklerini kullanarak bilgisayarlarınızın harcadığı enerjiyi azaltın.

Ev Aletlerinde Enerji Verimliliği

Evimizde kullandığımız elektrikli aletlerin tükettiği enerjiyi konfor seviyesini düşürmeden azaltmak mümkündür. Elektrik verimli cihazları kullanarak faturanızda gözle görülür bir düşüş fark edebilirsiniz. Tasarruflu ürünlere vereceğiniz para, uzun vadede size daha fazla kazanç olarak geri dönecektir.

Ev aletlerinizde aşağıdaki noktalara dikkat ederek enerji tasarrufu yapabilirsiniz:

- Ev aletleri satın alırken fiyatından önce elektrik tasarruflu olup olmadığına bakın. A sınıfı tasarruflu ürünlere vereceğiniz para, size faturanızda azalmaya neden olarak daha fazla kazanç olarak geri dönecektir. Yüksek verimli ev aletleri ve klasik aletler arasında yaklaşık ` oranında enerji tüketimi farkı olduğunu unutmayın.
- Kullanmadığınız zamanlarda şarj aleti, televizyon, dvd player, bilgisayar ve radyo gibi elektrikli aletlerin fişlerini prizden çekin.
- Bu cihazları kullanma kılavuzlarına uygun olarak kullanın. Birçok cihaz yanlış kullanım nedeniyle daha fazla elektrik tüketebilir.

Buzdolabı

- Buzdolabınızı ısı kaynaklarından uzak ve soğuk bir yere yerleştirin. Böylece ’e varan oranlarda enerji tasarrufu yapabilirsiniz. 
- Buzdolabınızın çevresinde en az 10 cm boşluk bırakın. Buzdolabınızın çevresindeki kava soğumazsa enerji tüketimi 2 kat artacaktır. 
- Buzdolabınızı 5°C, derin dondurucunuzu -18°C derecelerine ayarlayın. Bu değerleri geçerek gereksiz enerji tüketmiş olursunuz. 
- Buzdolabınıza sıcak yiyecek koymayın. Oda sıcaklığına kadar soğutmadığınız yiyecekler daha enerji tüketimine neden olacaktır.
- Buzdolabınızın kapaklarında bulunan lastik contaların eskiyip hava almamasına özen gösterin. 
- Buzluktaki donmuş yiyecekleri buzdolabında çözülmeye bırakın. Çözülen donmuş yiyecekler buzdolabını soğutmaya yardımcı olur. 
- Buzdolabınıza sıvı ve sulu yiyecekleri ağızlarını kapatmadan koymayın. Ağzı açık bırakılan sıvılar dolabın nem oranını arttırır ve buzdolabınızın daha fazla enerji tüketmesine neden olur.
 

 Ocak ve Fırın

- Fırın tercihinizi fanlı fırınlardan yana yapın. Fanlı fırınlarda ısıtılan hava sürekli olarak fırının içinde dolaşacağı için harcanan enerji oranında azalacaktır.
- Fırın ve ocağınızı yemek yapmak dışında kullanmayın.
- Tabanı düz olan tencere ve tavalar ısınmak için daha az enerjiye ihtiyaç duyarlar. Aynı zamanda tencerelerinizin altının temiz olduğundan emin olun. 
- Fırını kullanırken normal pişirme süresi bitmeden kapağı açık kapatmak oranında enerji kaybına neden olur.
- Düdüklü tencere kullanarak yemeklerinizi daha kısa sürede pişirebilirsiniz.
 Çamaşır Makinası
- İhtiyacınız olandan daha kapasiteye sahip çamaşır makinaları satın almayın. 
- Çamaşır makinanızı tam kapasitede çalıştırın. Az çamaşır koyduysanız az su harcamasını sağlayan programları seçin. 
- Çamaşır yıkarken önerilenden fazla deterjan kullanmayın. Düşük sıcaklık için kullanılan deterjanları tercih edin. 
- Çamaşır kurutma makinaları çok enerji tüketen cihazlardır. Çamaşırlarınızı asarak kurutun.
 

Ütü

- Ütüler en çok elektrik tüketen ev aletlerinden biridir. Ütünün fişini çekmek için işinizin bitmesini beklemeyin. Mevcut ısı bir süre daha ütü yapmanıza olanak tanır.
- Çamaşırlarınızı asmadan önce silkeleyerek ütü ihtiyacınızı azaltmış olursunuz.
- Çamaşırlarınız nemliyken ütü yapın.

 Ulaşımda Enerji Verimliliği

Ülkemizde üretilen enerjinin yaklaşık ’si enerji sektöründe kullanılmaktadır. 2005 yılında kaydedilen oran % 19, 7 olup sanayi ve konut sektöründen sonra 3. Sırada yer almaktadır. Ayrıca ulaştırma sektöründe enerji olarak petrol bazlı ürünler kullanıldığı için bu yönden dışarıya bağlı bir sektördür.
 
Ulaştırma sektöründeki enerji verimliliğini arttırıp tasarruf sağlamak için aşağıdaki önlemleri uygulayabiliriz:

- Tüm yolculuklarınızda özel araç yerine toplu taşıma araçlarını tercih edin.
- Uzun süre hareket etmeyecekseniz motorunuzu durdurun.
- Şehir içinde yakıt tüketimi ve egzoz kirliliğini en aza indirmek için önerilen hız 35-95 km’dir.
- Şehir içinde ve şehir dışında motorunuzu yüksek devirlerde kullanmayın.
- Otomobiliniz eskidikçe kullandığı yakıt ve egzoz kirinin arttığını unutmayın.
- Hareket halindeyken aracınızın pencerelerini kapalı tutun .
- Otomobilinizin bakımını zamanında yaptırın. Zamanında bakımı yapılmayan araçların yakıt tüketiminin arttığı bilinmektedir.
- Otomobilinizin egzos gazı ölçümlerini zamanında yapın.
- Motorunuzun hava filtresini periyodik olarak temizleyin veya değiştirin.
- Otomobilinizde kullandığınız lastikler yakıt tüketimini % 5-10 oranında etkilemektedir. Lastiklerinizdeki hava basıncının önerilen değerlerde olmasına dikkat edin. Şehir içi ve otoyollar için önerilen radial lastikleri kullanın.
 

 Sanayi Kuruluşlarında Enerji Verimliliği

Sanayi kuruluşlarının enerji verimliliği konusunda başarılı bir grafik çizmesi uluslararası rekabet açısından çok önemlidir. Sanayi kuruluşlarında enerji verimliliğini makul seviyelere çekmek için yalıtımdan hammadde özelliğine kadar birçok konuda çalışmalar yapmak gerekmektedir.

Bunların yanında elektrik tasarrufu sağlamak için süren çalışmalar mevcuttur. Yeni uygulamalar ve değerlendirmeleri içeren bu çalışmalar talep yönetimi olarak adlandırılmaktadır. Talep yönetimi 3 yöntemle uygulanabilir. Bu yöntemlerden ilki teknik önlemlerdir. Teknik önlemler yüksek verimli motorlar, soğutma sistemleri ve bina yalıtımı gibi alanları içerir. İkinci yöntem bilgilendirmedir. Hazırlanan teknik belgelerle tüketici bilinçlendirilir. Danışmanlık hizmetleri, eğitim kursları ve seminerler gibi bilgilendirici birçok faaliyet bu aşamaya dahildir. Üçüncü yöntem de tarifelerde farklılıklara gidip tüketim alışkanlıklarını değiştirmektir.

Sanayi sektöründe enerji verimliliğini arttırmak için aşağıdaki önlemleri uygulamalıyız:

- Floresan ve civa buharlı lambalar yerine yüksek basınçlı sodyum lambaları tercih edin.
- Daha az kullanılan bölümlerdeki ısıtma-soğutma ayarlarını buna göre yapın.
- Kullanılmadığı zamanlarda fan, fırın, motor ve aydınlatma sistemlerini kapatın.
- Kompresör hava girişlerinin soğuk yerlerde tutulmasına özen gösterin.
- Düzenli olarak auditlerle buhar ve basınçlı hava kaçaklarına karşı önlem alın.
- İşletmenin yapısına ve güç tüketimine göre güç faktörü iyileştirmesi yapın.
- Enerji verimli motorları tercih ederek uzun vadede büyük kazançlar elde edebilirsiniz.
- Gerekli tesisatla büyük kompresörlerden atılan ısı, iç mekan ısıtması için kullanılabilir.
- Büyük pencere ve giriş kapılarında kullanılan kapı tamponları ve hava perdeleri ile enfiltrasyon engellenir.
- Ekonomizer kullanarak dış hava optimizasyonu sağlayabilirsiniz.
- İşletmenizde kullanılan aletlerin zamanlamasında yapacağınız küçük değişiklikler enerji tüketiminizi düşürecektir.