Noktalama işaretleri, yazıda okuyuşu kolaylaştırmak, doğru anlaşılmayı sağlamak için kullanılan yardımcı işaretlerdir.
NOKTA ( . ) :
Tamamlanmış cümle sonlarında, kısaltmalarda, rakamlardan sonra derece ifadesinde, tarihlerde, saatlerde, matematikte çarpma işareti yerine kullanılır.
* Kitap en iyi arkadaştır.
* Prof.
* 1. (Birinci)
* 07.12.2003
* Saat 08.30
* 4 . 2 = 8
VİRGÜL ( , ) :
- Aynı türde ve görevdeki kelimeler arasında;
* Yemyeşil ağaçlar, rengârenk çiçekler, cıvıl cıvıl caddeler baharın geldiğini müjdeliyor.
- Sıralı cümleleri ayırmada;
*Türk! Öğün, çalış, güven!
- Uzun cümlelerde özneyi ayırmak için;
* Ahmet Bey, hastanede yatan arkadaşını ziyaret etmek istiyordu.
- Cümle içinde ara sözleri ayırmada;
* Biz, ne olursa olsun, bu kursu başarıyla tamamlayacağız.
ara söz
- Tekrarlanan kelimeler arasında;
* Akşam, yine akşam, yine akşam (...)
- İsimleşmiş sıfatları, sıfatlardan ayırmada;
* İhtiyar, doktoruna durumunu sordu.
- Kabul veya ret bildiren kelimelerden sonra;
* Hayır, bunu ben yapmış olamam.
- Mektuplarda hitap cümlesinden sonra;
* Değerli arkadaşım,
- Yer adlarını tarihlerden ayırmada;
* Çorum, 18.12.2009
NOKTALI VİRGÜL ( ; ) :
- Kendi içinde bağımsız fakat birbirine bağlı cümleleri ayırmada;
* At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır.
- Ama, fakat, yalnız, çünkü gibi bağlaçlarla bağlı cümleler arasına;
* İnsan, her zaman kahraman olamaz; ama her zaman insan olabilir.
İKİ NOKTA ( : ) :
- Örnek verilecek cümlelerde, örneklerden önce;
* Dilimizdeki sert sessiz harfler şunlardır: FSTKÇŞHP
- Sonunda açıklama yapılan cümlelerde;
* Atatürk diyor ki: “Öğretmenler! Yeni nesil sizin eseriniz olacaktır.”
- Karşılıklı konuşmalarda;
* Kadın yavaşça: - Oğlum! Beni bırakma, dedi.
ÜÇ NOKTA ( ... ) :
- Tamamlanmamış cümle sonlarında;
* Meydanda kadınlar, çocuklar...
* Onu o kadar göreceğim geldi ki...
- Kaba ve argo kelimelerin ve söylenmek istenmeyen kelimelerin yerine;
* O k... bir daha buraya gelmeyecek.
- Karşılıklı konuşmalarda, susulduğunu göstermede;
* - Bu saate kadar nerdesin?
- ...
- Alıntılarda alınmayan bölümlerin yerine;
* ... İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi birinci vazifen ...
KISA ÇİZGİ ( - ) :
- Satır sonuna sığmayan kelimeleri bölmede;
* Büyük işlerden hiçbiri tutkusuz başarılamamıştır.
- İki kavramın ortaklığını göstermede;
* Ankara-İstanbul arası
* 2008-2009 eğitim-öğretim yılı
- Ek, kök ve heceleri ayırmada;
* Göz-lük-çü-ler-den
* An-ka-ra-lı
- Ara sözleri ayırmada;
* Buraya gelirse –gelmeyeceğini tahmin ediyorum- onunla konuşurum.
UZUN ÇİZGİ ( ¾ ) :
- Satırbaşıyla başlayan konuşmaları göstermek için;
* ¾ Bizimkiler mi gelecek?
¾ Hayır ...
SORU İŞARETİ ( ? ) :
- Soru anlamı taşıyan cümle sonlarında;
* Bana biraz yardım eder misiniz?
- Kesin olmayan bilgileri göstermek için parantez içinde kullanılır.
* Bu şairin 1497 (?) ‘de öldüğü sanılıyor.
- Bilinmeyen tarih ve yer adlarının yerine;
* Nesîmî (? – 1404), doğum yeri bilinmemektedir.
ÜNLEM İŞARETİ ( ! ) :
Sevinç, korku, şaşma, heyecan gibi duyguların anlatıldığı cümlelerde kullanılır.
İki şekilde kullanılır:
- Ünlem olan kelimelerden hemen sonra, veya cümle sonunda kullanılır.
* Bu gece kar yağmış, ne güzel!
* Eee! Yeter artık.
* Vah, yavrum vah!
- Hitap, uyarı ve seslenme kelimelerinden sonra;
* Ey Türk Gençliği!
* Saygıdeğer Çorumlular!
- Alay ve küçümseme anlamı katmak için parantez içinde (!) kullanılır.
* Bu para (!) hepimize yetermiş.
KESME İŞARETİ ( ’ ) :
- Özel isimlere getirilen çekim eklerini ayırmada;
* Hülya’ya
* Beşiktaş’ım
- Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmada;
* TBMM’nin
* THY’ye
* kg’dan
* mm’den
- Sayılara getirilen ekleri ayırmada;
* 1965’te
* 8’inci
- Vezin gereği, düşen sesin yerine;
* N’oldu bu gönlüm, n’oldu bu gönlüm (Ne oldu)
- Harf ve eklere getirilen ekleri ayırmada;
* Esra Ceyhan’la A’dan Z’ye
UYARI:
- Büyük harflerle yapılan kısaltmalarda harflerin okunuşuna; küçük harflerle yapılan kısaltmalarda kelimenin okunuşuna göre ekler getirilir.
* TBMM’nin
* THY’ye
* kg’dan
* mm’den
- Sonuna nokta konan kısaltmalara getirilen ekler ayrılmaz.
* Prof.ler
* Dr.a
- Kurum ve kuruluş adlarına gelen çekim ekleri ayrılmaz.
* Türkiye Büyük Millet Meclisine
* Gazi Eğitim Fakültesinde
- -ler eki özel isimlere “gil” (akrabalık) anlamı katarsa kesme işareti ile ayrılmaz. Benzerlik anlamı katarsa ayrılır.
* Aliler akşam bize gelecekmiş.
* Bu vatan nice M. Kemal’ler yetiştirir.
- Yabancı isimlere getirilen yapım ekleri ve çokluk ekleri kesme işareti ile ayrılır.
* Goethe’ler, Washıngton’lu
- Üleştirme sayıları rakamla değil, yazıyla gösterilir.
* 2’şer (yanlış)
*İkişer (doğru)
TIRNAK İŞARETİ ( “ ” ) :
- Başka bir kişiden veya yazıdan alınan alıntılar, tırnak içinde gösterilir.
* Arif Nihat, Fetih Marşı’nda bize “Fatih’in İstanbul’u fethettiği yaştasın” diyerek sorumluluğumuzu hatırlatıyor.
- Özellikle vurgulanmak istenen kelimeler ile eser ve yazar adları tırnak içine alınabilir.
* Sıfat “ismi” niteleyen bir kelimedir.
* Peyami Safa “Dokuzuncu Hariciye Koğuşu”nda kendini anlatmaktadır.
UYARI:
- Üzerinde değişiklik yapılan alıntılar, tırnak içinde gösterilmez.
- (“ “) işaretinden sonra (‘) kullanılmaz.
*Mehmet Akif Ersoy “”İstiklal Marşı”nı, “Safahat”ına almamıştır.
PARANTEZ (Ayraç) ( ( ) ) :
- Alıntının veya bir sözün kime ait olduğunu göstermede;
* Ya göründüğün gibi ol; ya da olduğun gibi görün. (Mevlânâ)
- Tiyatro eserlerinde, söz esnasındaki hareketleri göstermede;
* Hacivat: (Yerinden kalkarak) Merhaba Karagözüm! Hoş geldin, sefâlar getirdin.
- Bir sözün açıklaması veya eş anlamlısı olan kelimeler, parantez içinde gösterilir.
* Zamir (adıl), isimlerin yerini tutan kelimedir.
UYARI:
- Parantez işaretinden sonra kesme işareti (‘) kullanılabilir.
* Atatürk (1881-1938)’ün en büyük eseri Cumhuriyettir.
- Türk imlasında yan yana iki nokta (..) kullanılmaz.
www.dersturkce.com
2024