ÇEVRE KİRLİLİĞİNİN SEBEPLERİ ve SONUÇLARI ÇEVRE KİRLİLİĞİNİ ÖNLEMEK İÇİN ALINACAK TEDBİRLER
Günümüzde ( güncel) çevre sorunlarının en önemlileri çevre kirliliği, hava kirliliği, su kirliliği, toprak kirliliği, radyoaktif kirlilik, gürültü kirliliği, besin kirliliği, erozyon, orman yangınları, küresel iklim değişikliği ve doğal hayat alanlarının tahribi şeklinde sıralanabilir.
? Güncel çevre sorunlarının en önemlileri çevre kirliliği, erozyon, orman yangınları, küresel iklim değişikliği ve doğal hayat alanlarının tahribi şeklinde sıralanabilir.
? Çevre kirliliğine; hava kirliliği, su kirliliği, toprak kirliliği, radyoaktif kirlilik, gürültü kirliliği ve besin kirliliği örnek olarak verilebilir.
? Hava kirliliği; canlıların sağlığını olumsuz yönde etkileyen atmosferdeki yabancı maddelerin, normalin üzerindeki
miktar ve yoğunluğa ulaşmasıdır.
? Hava kirliliği, kaynaklarına göre üçe ayrılabilir. Bunlar ısınmadan kaynaklanan hava kirliliği, motorlu taşıtlardan
kaynaklanan hava kirliliği ve sanayiden kaynaklanan hava kirliliğidir. Asit yağmurlarının oluşması, ozon tabakasının incelmesi ve ozon kirliliği, küresel ısınma gibi sorunlar hava kirliliği
sonucu ortaya çıkar.
? Asit yağmurları pH derecesi 5,6'dan daha düşük olan yağmur, kar ya da sis için kullanılan bir terimdir. Petrol, kömür, doğal gaz gibi fosil yakıtların yakılmasıyla atmosfere kükürtdioksit ve azotoksit gazları yayılır. Bu gazların su buharıyla tepkimeye girmesi sonucu kuvvetli asitler (sülfürik asit, nitrik asit) oluşur ve bunlar da yağmur ya da kar halinde yeryüzüne iner. Asit yağmurları bitkilerin ölümüne, akarsuların kirlenmesine ve tarihi binaların zarar görmesine neden olur.
Ozon tabakası güneşten gelen ve canlıları olumsuz yönde etkileyen mor ötesi ışınlarını emerek yeryüzüne ulaşmasını engeller. Ozon tabakası başta kloroflorokarbonlar (CFC) olmak üzere bazı kimyasal maddelerin etkisiyle incelmektedir. Bunun sonucunda güneşin zararlı ışınları yeryüzüne ulaşarak cilt kanseri gibi hastalıklara neden olmaktadır. Kloroflorokarbon içeren maddelerin en önemlileri; klor türevleri, spreyler, plastik köpükler (strafor), aerasoller ve yangın söndürücülerdir.
? Stratosferdeki ozon tabakasının canlılara yararı olmasına rağmen dünya yüzeyine yakın atmosfer tabakasındaki (troposferdeki) ozonun olumsuz etkileri vardır. Güneş ışığında fotokimyasal tepkimeye giren egzoz gazları, kirli havadan oluşan duman bulutları içinde ozon ve azotdioksit oluşur. Böylece atmosferin yeryüzüne yakın alt kısımlarında bir ozon kirliliği ortaya çıkar. Ozon kirliliği; gözleri, burnu, boğazı tahrip eder ve solunum sistemine zarar verir.
? Küresel ısınma dünya atmosferi ve okyanuslarda ortalama sıcaklığın artışı şeklinde tanımlanabilir. Bu konuda daha geniş bilgi küresel iklim değişikliği başlığı altında verilecektir.
SU KİRLİLİĞİ
? Su kirliliği, istenmeyen zararlı maddelerin suyun niteliğini bozacak miktar ve yoğunluğa ulaşmasıdır.
? Su kaynağında bulunan canlıların ve oksijenin etkisiyle kirleticiler zararsız hale dönüştürülebilir. Bu olaya "otobiyolojik temizlenme" adı verilir.
? İnsanların çeşitli aktiviteleri sonucu oluşan endüstriyel ve evsel atıklar, azot ve fosforun sulara taşınmasına neden
olur. Bu bileşikler de sudaki yaşam için gübre etkisi yaptığından bitki ve bazı alg türlerinin üremesini hızlandırır.
Kirlenmeden dolayı ortamda aşırı alg üremesine ötrofikasyon denir. Bunun sonucu sular yeşil ve bulanık bir hal alır, kıyılarda algler birikir, oksijen oranı ve suda yaşayan diğer canlıların sayısı azalır, koku oluşur, su içilmez duruma gelir.
? Petrol ve fuel – oil taşınması sırasında oluşabilecek kazalar sudaki hayatı etkileyerek ekosistemin dengesini bozar.
TOPRAK KİRLİLİĞİ
? Toprak kirliliği; katı, sıvı, radyoaktif atık ve diğer kirleticiler tarafından toprağın fiziksel ve kimyasal özelliklerinin
bozulmasıdır.
? Toprak kirliliğine sebep olan en önemli etkenler; egzoz gazları, tarımsal mücadele ilaçları, endüstri atıkları, kimyasal gübreler, evsel atıklar, radyoaktif atıklar ve asit yağmurlarıdır. Ayrıca ormanların tahrip edilmesi ya da yakılarak tarla açılması, tarım topraklarının hatalı işlenmesi, mera ve çayırların bilinçsiz kullanımı gibi nedenlerle oluşan erozyon da toprak kirliliğine neden olur.
RADYOAKTİF KİRLİLİK
? Radyoaktif element denilen bazı elementlerin atom çekirdeği parçalanarak çevreye alfa, beta ve gama ışınlarını yayar. Duyu organları ile algılayamadığımız bu zararlı ışınlara radyasyon denir.
? Radyasyon kaynakları doğal ve yapay olmak üzere iki gruba ayrılabilir.
? Doğal radyasyon kaynakları; uzay ve güneşten gelen kozmik ışınlar ile yerkabuğunda bulunan uranyum, toryum gibi radyoizotoplardır.
? Yapay radyasyon kaynakları; tıbbi amaçla kullanılan X ışını cihazları, bazı tüketim malları (televizyon, bilgisayar, cep telefonu vb.), nükleer santraller ve radyoaktif serpintilerdir.
? Radyasyon canlılarda gen mutasyonlarına, kansere, sakat doğumlara ve doku hasarlarına neden olabilir.
GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ
? İnsanlar üzerinde olumsuz etki yapan ve hoşa gitmeyen seslere gürültü kirliliği veya ses kirliliği denir.
? Kent gürültüsünü artıran sebeplerin başında trafiğin yoğun olması, sürücülerin gereksiz yere korna çalmaları, endüstrinin yoğun olduğu bölgelerden çıkan gürültüler ve seyyar satıcıların yüksek sesle bağırması gelir.
? Ses kirliliğinin insanlar üzerindeki etkilerini; fiziksel, fizyolojik, psikolojik ve performans etkileri şeklinde sıralayabiliriz.
BESİN KİRLİLİĞİ
? Besin kirliliği, beslenmek için tükettiğimiz yiyeceklerin, sağlığa zararlı hale gelmesidir.
? Besin kirliliği çeşitli nedenlerle meydana gelebilir. Nükleer santrallerde oluşan patlamalar, zirai mücadele ilaçları,
tarımsal gübreler, endüstriyel atıklar ve asit yağmurları besin kirliliğine neden olur. Besinler taşınma ve saklamanınsağlıksız koşullarda yapılmasıyla da kirlenebilir.
? Kirli besinler, beslenme sonucu vücuda girerek mikropların yayılmasına neden olurla
? Mantar, kabuklu deniz ürünleri ve balık gibi besinlerin bazıları içerdikleri toksin nedeniyle zehirlenmeye yol açabili
Çevre Kirliliğini Önlemek İçin Alınacak Tedbirler
? Fosil yakıt kullanımının yerine enerji kaynağı olarak güneş enerjisi, rüzgar enerjisi ve jeotermal enerji kaynakların
önem verilmelidir
? Yeşil alanlar artırılmalı ve ormanların tahribatı önlenmelidi
? Sanayi tesisleri yerleşim alanlarının dışına kurulmalı ve sanayi tesislerinin bacalarına filtre takılmalıdı
? Toplu taşım araçları yaygınlaştırılmalı ve araçların egzoz borularında katalitik dönüştürücüler kullanılmalıdı
? Ozon tabakasına zarar veren gazların kullanımı azaltılmalı ya da alternatifi üretilmelidi
? Zararlıları öldürmek amacıyla kullanılan kimyasal maddeler (pestisitler) dikkatli kullanılmalı veya kimyasal mücade
yerine biyolojik mücadele ön plana çıkartılmalıdır
? Organik tarım yaygınlaştırılmalıdı
? Ambalajlar, plastik yerine cam ve karton gibi yeniden kullanılabilir maddelerden yapılmalıdı
? Nükleer enerji bilinçli şekilde kullanılmalıdır.
? Verimli tarım topraklarında yerleşim ve sanayi alanları kurulmamalıdır.
? Atıklar azaltılmalı ve geri dönüşüme katkıda bulunulmalıdır.
www.dersturkce.com
2024