SÖZCÜK YAPISI KONU ANLATIMI / EK-KÖK KONU ANLATIMI YANSIT ANLAT-1 2023-2024




SÖZCÜK YAPISI KONU ANLATIMI / EK-KÖK KONU ANLATIMI YANSIT ANLAT-1



Ekleyen: DersTurkce.CoM | Okunma Sayısı: 66706

 

TÜRKÇE DERS NOTLARI 

 

 

SÖZCÜKTE YAPI / KÖK-EK (1)

 

SÖZCÜK (KELİME): Anlamı veya görevi bulunan seslerdir. Kitap, elbise, sen, Hasan, o, ile,  ...

 

Ø   Sözcük = Kök + Yapım Ekleri + Çekim Ekleri

                                                                                          Ek

KÖK:         Sözcüğün anlamlı ek almamış en küçük parçasına kök denir.

Örnek: ağaç, ev, kitap, sıra, okul…

 

Ø   Sözcük kökleri 3’e ayrılır:

 

A)     İsim (Ad) Kökü: Nesneleri, kavramları karşılayan köklerdir. 

 

Örnek: Tahta, masa, sandalye, kitap…

 

B)      Fiil (Eylem) Kökü: Nesnelerin hareketlerini karşılayan köklerdir. 

Örnek: Gel-, Kalk-, Oku-, Bak-, Öğren- …

ÖNEMLİ:   Bir sözcüğün “fiil kökü mü, isim kökü mü” olup olmadığını sözcüğe getirilen mastar eki(-mak/-mek)  ile bulunur. Kelime mastar ekini kabul ediyorsa fiil, etmiyorsa isimdir.

Uygulama: “gel” sözcüğüne mastar ekini getirelim “gelmek” anlamlı bir kelime elde ettik; öyleyse “gel-“ sözcüğü fiildir.  

                Şimdi de “masa” kelimesine mastar eki getirelim “masamak” anlamsız bir sözcük oldu; öyleyse “masa” sözcüğü isimdir.

UYARI: 

Türkçe sözcüklerde bazı kökler hem eylem hem de ad soylu olabilir. Bunları ayırt edebilmek için cümle içinde değerlendirmek gerekir.

Ø   Bu yaz çok güzel şiirler yaz.

1. yaz: İsim soylu kök (mevsim)
    2. yaz: Eylem soylu kök.

 

 

C)       Ortak Kök:         Yazılışları aynı ancak anlamları farklı olan; hem ad hem de fiil olarak kullanılan ve aralarında hiçbir anlam ilişkisi bulunmayan köklerdir.

 

Örnek:

       Yüz(Yüzmek)                  Gül(Gülmek)

       Yüz(Sayı)                       Gül(Çiçek)

       Bin(Binmek)                            Sol(Solmak)

       Bin(sayı)                        Sol(Yön)     

Gövde: Sözcük köklerine yapım ekleri getirilerek türetilen yeni sözcüklere gövde denir. 

Örnek:

       Kitap (kök)          Kitaplık (gövde)

       Göz (kök)             Göz (gövde)

 

Ek:  Sözcüklerin kök veya gövdelerine gelerek onların cümledeki görevlerini belirleyen, onlara değişik anlamlar katan ya da onlardan yeni sözcükler türeten ses veya ses birleşimlerine ek denir.

Ø   Ekler tek başlarına bir anlam ifade etmezler.

Ekleri 2 ana başlık altında işleyeceğiz:

 I.            Yapım Ekleri: Eklendiği sözcüğün anlamını, bazen de türünü değiştirerek yeni bir sözcük türeten eklerdir.

 

a.       İsimden isim türeten ekler: İsim kök veya gövdelerine gelerek onlardan yeni isimler türeten eklerdir. Ancak bu sözcükler sıfat, zarf gibi görevlerde de kullanılabilir.

 

Örnek: -lik (gençlik), -siz (parasız), -ce (insanca), -li (akıllı), -sel(bilimsel)

 

b.       İsimden fiil türeten ekler: İsim kök veya gövdelerine gelerek onlardan fiil türeten eklerdir.

 

Örnek: -le (başlamak,sulamak), -len (evlenmek), -leş (iyileşmek), -e(boşamak,kanamak), -ar (başarmak,yaşarmak), -el (incelmek)…

 

c.       Fiil den İsim Türeten Ekler: Fiil kök veya gövdelerine gelerek onlardan isim türeten eklerdir. Bunlar da cümlede sıfat, zarf görevlerinde kullanılabilir. 

 

Örnek: -ı (yazı), -it (geçit), -im (seçim), ın(akın), -gin (yaygın), gi(dergi, sevgi), -ak(durak), -geç(süzgeç),-gıç(dalgıç)… 

 

d. Fiilden Fiil Türeten Ekler: Fiil kök veya gövdelerine gelerek onlardan yeni fiiller türeten eklerdir.

Örnek.  -il (sarılmak), -in (giyinmek,taşınmak),-iş(buluşmak,karışmak), -tür(söktürmek)…

 

II.            Çekim Eki: Eklendiği sözcüğün anlamını ve türünü değiştirmeyen; ancak cümle kurmaya yarayan eklerdir.

 

Çekim ekleri şöyle sıralanabilir:

a)   Çoğul eki: -lar, -ler ? ( kitaplar, evler, öğrenciler ...)

b)   Adın durum (hal) ekleri: -i, -e, -de, -den ( kitab-ı, kitab-a,

kitap-ta kitap-tan)

c)    Tamlama ekleri: -in, -i   ( ev-in ön-ü, pencere-nin perde-si)

d)   İyelik ekleri: -im, -in, -i, -imiz, -iniz, -leri  ( ev-im, ev-in, ev-i, ev-imiz, ev-iniz, ev-leri)

e)   Fiil zaman ekleri: -miş, -di, -( )yor, -ecek, -( )r ? ( gel-miş, gel-di, gel-iyor, gel-ecek, gel-ir ...)

f)    Fiil kip ekleri: -se, -sa, -e(-a), -meli (-malı) ? ( gel-se, gel-e, gel-meli ...)

 

 

 

SÖZCÜKTE YAPISI / EK- KÖK (2) E DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ.

   CÜMLEDE ANLAM KONU ANLATIMI İÇİN TIKLAYINIZ…

   PARAGRAF KONU ANLATIMI İÇİN TIKLAYINIZ…

   SÖZCÜKTE ANLAM KONU ANLATIMI İÇİN TIKLAYINIZ…

 

 


 

 




 Bu sayfada yer alan bilgilerin her hakkı, aksi ayrıca belirtilmediği sürece dersturkce.com'a aittir. Sitemizde yer alan dosya ve içeriklerin telif hakları dosya ve içerik gönderenlerin kendilerine veya yetki verdikleri kişilere aittir. Sitemiz hiç bir şekilde kâr amacı gütmemektedir ve sitemizde yer alan tüm materyaller yalnızca bilgilendirme ve eğitim amacıyla sunulmaktadır. Telif hakkına sahip olan dosyaları lütfen iletişim bölümünden bize bildiriniz. Dosya 72 saat içerisinde siteden kaldırılır.Telif Hakkı Hakkında|Editör, ziyaretçi ya da üyelerimiz tarafından eklenen hiç bir içerikten dersturkce.com sorumlu değildir.İLETİŞİM:dersturkcem@gmail.com
casibomcasibomjojobet girişHOLİGANBETjojobetCasibomCasibom Girişcasibomjojobet girişCasibomizmir escortholiganbet girişcasibom girişCasibomjojobetcasibomcasibomcasibom giriş
Sitemiz hiçbir şekilde kar amacı gütmemektedir ve sitemizde yer alan tüm materyaller yalnızca bilgilendirme ve eğitim amacıyla sunulmaktadır.