ŞEYHİ (15.YÜZY1L)

Ahmedi’den ders almış, İran’a giderek tasavvuf ve tıp öğrenmiştir. Hekimliği de ünlüdür.

Iran edebiyatından etkilenmekle birlikte, şiirlerinde yerli çizgileri de yansıtmıştır.

Geniş bir tasavvuf ve şiir bilgisine sahiptir. En ünlü eseri Harname’de, bir eşeğin başından geçenleri anlatır. Fabl türünün bir örneği sayılan bu mesnevi, hiciv edebiyatımızın da nitelikli ürünlerindendir. Bu eserde eşek ön plana çıkarılarak insanlar anlatılmış, toplumsal eşitsizlikler eleştirilmiştir. Şairin “Divanı” ve “Hüsrev-i Şirin” adlı bir mesnevisi de vardır.

Çalışmaları ve Edebî Kişiliği 

Şeyhi, bilime olan merakı ile İran'a gitmiş; burada başta tıp ve tasavvuf olmak üzere yoğun bir eğitim görmüştür. Öğrenimini tamamlayarak Anadolu'ya geri dönmüştür. Bu sıralarda Hekim Sinan olarak anılmaktadır. Bir hekim olarak ünlenen Şeyhi'nin tedavi ettiği hastalar içinde Sultan Mehmed Çelebi de vardır. Başarılı tedavi üzerine Sultan Çelebi Mehmed Şeyhi'ye Kütahya yakınlarındaki Doğanlı köyünü hediye eder. Fakat, Şeyhi köyde (muhtemelen köylülerce) soyulur, dövülür ve saldırıya uğrar. Bunun üzerine Harnâme (Eşeknâme) isimli mesneviyi yazar. Bu fabl eserde, kaderi yük taşımak olan bir eşeğin semiren öküzlere özenmesi üzerine başına gelenler mizahi ve alegorik bir dil ile hicvedilmiştir.

Hacı Bayram Veli'den fazlasıyla etkilenmiş ve onun dervişi olmuştur. II. Murat zamanında saraya çok yakın olan Şeyhi, padişahın hekimlerindendir. Bizzat padişahın isteği üzerine Hüsrev ü Şirin'in Türkçe tercümesini yazmaya başlamıştır. Bu eserini tamamlayamadan vefat etmiştir. Şeyhi erken dönem Divan Edebiyatı şairlerindendir ve divan edebiyatının gelişmesine büyük katkısı olmuştur. Tasavvufi bir kişilik olmasına ve tasavvuf eğitimi almış olmasına rağmen eserlerinde tasavvufi öğeler bulunmamaktadır. Din dışı şiirler yazmayı tercih etmiştir.

Şeyhi’nin Başlıca Eserleri

Ø  Divan

Ø  Hüsrev ü Şirin

Ø  Harnâme

, Ayrıca edebi eserlerinin yanında tıpla ilgili eserlerden kaleme almıştır. Bunlar:

Ø  Kenz-ül Menafi

Ø  Habnâme

Ø  Neynâme'dir.

Eserlerinden örnek

Gelir Redifli Gazelinden:

Can bülbili teferrüc-i dîdâr kılmasa

Firdevs bostânı gözüne kafes gelür

Her bî-haber ne bile mahabbet safâsını

Nâ-merde aşk u derd hevâ vü heves gelür

Bilmez kimesne kaafile-i dûstdan haber

Geh geh budur kulaguma bang-ı ceres gelür

Şeyhî ko peşpeşeyi dahı şehbâzı kıl şikâr

Sîmürg-i himet olana âlem meges gelür

(Vezin: Mef’ûlü failâtü mafâilü fâilün)

Divan Edebiyatı Yazar ve Şairleri Kategorisine Dönmek İçin Tıklayınız…

Genel Yazar/ Şair Biyografi Kategorisine Dönmek İçin Tıklayınız…