Edebiyat Ders Notları İçin Tıklayınız...

Tanzimat Fermanı

"Tanzimat" sözcüğü, düzenleme, düzeltme anlamlarına gelen tanzim sözcüğünün çoğuludur. 1839 yılının, Osmanlı İmparatorluğu ile Avrupa Uygarlığı arasındaki ilişkilerde önemli bir yeri vardır.

Tanzimat Fermanı'na, 3 Kasım 1839'da Gülhane Parkı'nda okunduğu için, Gülhane Hatt-ı Hümayunu adı da verilir. Bu ferman Reşit Paşa tarafından halka duyurulmuştur. Bu tarih, Osmanlı İmparatorluğu'nun "insan haklarının korunması" ilkesini kabul ettiğini bildirdiği tarihtir.

Osmanlı Tarihi'nde, Tanzimat Dönemi denilen yeni bir dönemin başladığını haber veren Gülhane Hatt-ı Hümayunu'nda bildirilen başlıca değişiklikler şunlardır:

• Müslüman olsun olmasın bütün halk yasa önünde eşit olacak.
• Müslüman olsun olmasın herkes canından, malından, namusundan emin olacak.
• Vergiler düzenli bir şekilde toplanacak. Az kazanandan az vergi, çok kazanandan çok vergi alınacak.
• Rüşvet alınmayacak ve bütün devlet görevlileri maaşlı olacak.
• Yargı kararı olmadıkça hiç kimse ceza göremeyecek; yargısız idam edilmeyecek, zehirlenmeyecek, idam edilenlerin mallarına el konulmayacak.
• Askerlik süresinin bir sınırı olacak.
• Gerek padişah gerek diğer yetkililer yeni kararların uygulanması için yemin edecektir.

Alınan bu önemli kararlar o günkü toplumsal yaşamı ve yapılacak değişiklikleri ortaya koymaktadır. Bununla beraber 18 Şubat 1856'da Avrupalılar (Fransa, İngiltere, Avusturya) Padişah Sultan Abdülmecit'ten bir ferman daha çıkarmasını istemişlerdir. "Islahat Hatt-ı Hümayunu" "Vak'ayı Hayriye" veya "Tanzimat-ı Hayriye" adlarıyla da anılan bu ferman, bütün din ve mezheplerin hürriyetini garanti altına alıyordu. Her ne şekilde olursa olsun bu fermanlarla Osmanlı Devleti yasal ve Avrupai bir şekil aldı. Böylece devlet idaresi, Doğu-İslam uygarlığı etkisinden çıkarak Avrupa uygarlığı etkisine girmiş olacaktı. Çeşitli alanlardaki yeniliklerin edebiyat alanında da görülmeye başlanması kaçınılmaz bir gelişme oldu.