Edebiyat Ders Notları İçin Tıklayınız...

 Tanzimat İkinci Dönem Özellikleri ve Sanatçıları 

II-DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATI:

1-Ekrem- Hamit-Samipaşazade Sezai okulu  da denir.

2-Dilde sadeleşme çalışmaları terkedilmiş, eski dile dönülmüştür.

3-‘’Her güzel şey, şiire konu edilebiir.’’ (R. Mahmut Ekrem)

4-Hece ile bazı denemeler yapılmış olmasına rağmen aruzun hakimiyeti devam etmiştir.

5-Nazım birimi olarak; mısra, beyit ve bent kullanılmıştır.

6-Romanlarda gözleme yer verilmiştir. Ayrıca sebep-sonuç ilişkisi üzerinde durulmuştur. İstanbul’un dışına çıkılmamıştır. (Karabibik romanı hariç)

7-Gazetecilik önemini kaybetmiştir.

8-‘’Sanat için sanat’’  anlayışı önem kazanmıştır.

9-Bireyci sanat anlayışı benimsenmiştir.

10-Romanlarda realizmin; şiirlerde romantizmin etkileri görülür.

11-Kölelik, cariyelik gibi konular romanlarda işlenir.

12-Şiirlerde ölüm, yokluk, hiçlik, melenkoli…gibi konular işlenmiştir.

Başlıca  sanatçılar: R. Mahmut Ekrem, A. Hamit Tarhan, Samipaşazade Sezai, Muallim Naci, Şemsettin Sami, Ahmet Mithat Efendi, Ahmet Vefik Paşa.

Nabizade Nazım,  bu grubun dışında kalmış eski şiire bağlı kalmıştır.

RECAİZADE MAHMUT EKREM:

1-Edebiyatımıza şiir, roman, tiyatro, tenkit (eleştiri), edebi bilgiler yazarı ve edebiyat öğretmeni olarak hizmet etmiştir.

2-Onun yeniyi koruyan, eskiyle savaşan bir yazın  hayatı vardır.

3-Ekrem’in şiirlerinde Divan şiirlerinden izler, Halk söyleyişinden yankılar, Millileşme Akımından görüntüler ve Batı edebiyatı kültürü vardır.

4-Ekrem’de içedönük bir mizaç vardır.

5-Çocuklarının ölümü ve dönemin sosyal problemleri onu bir ‘ıstırap edebiyatı’ yapmaya zorlamıştır.

6-Aşk ve tabiat ana temadır.

7-Teorik olarak şiirde konu sınırını kaldırmıştır.

8-Şiirin, ahlak dersi vermek için yazılmayacağını savunur.

9-Aruz ölçüsü kullanır.

10-Şiirde ahenge önem vermiş, ‘’kulağa göre kafiye’’ ilkesini getirmiştir.

11-İlk realist romanı yazmıştır. (Araba Sevdası-1898)

Eserleri:

Şiirleri: Nağme-i Seher, Yadigar-ı Şebab, Zemzeme, Nijat Ekrem, Naçiz, Pejmürde

Tiyatroları: Afife Anjelik, Vuslat, Çok Bilen Çok Yanılır, Atala

Romanları: Araba Sevdası,

Hikayeleri: Şemsa, Muhsin Bey

Eleştirileri: Zemzeme’nin önsözü ve Takdir-i Elhan

Didaktik eseri: Talim-i Edebiyat

ABDÜLHAK HAMİT TARHAN:

1-Yeni edebiyatı en iyi anlayan ve şiirde önemli yenilikler yapan ilk büyük şairdir.

2-Kullandığı dil ağırdır.

3-Şiirin konusunu genişletmiş; aşk, vatan, tabiat, ölüm, metafizik olaylar… gibi  temaları sıkça işlemiştir.

4-Doğu ve Batı edebiyatını iyi bilir. Fakat eserlerinde bir dengesizlik göze çarpar.

5-Aruz ölçüsünü kullanır.

6-Tiyatro eserlerinin konularını genelde dışarıdan almıştır. Oyunlarının bazı bölümleri nesir, bazı bölümleri nazımdır.

7-Tiyatroları sahnelenmeye elverişli değildir. Daha çok okunmak içindir.

8-Gözleme dayanamayan kır ve çoban hayatını anlatan şiirleri vardır. (İlk pastoral şiiri yazmıştır: Sahra)

9-Romantizmin etkisindedir.

Eserleri:

Şiirleri: Makber, Sahra, Ölü, Bunlar Odur, Validem, Hacle, İlham-ı Vatan, Baladan Bir Ses, Tayflar Geçidi, Divaneliklerim, Belde

Tiyatroları: Maceray-ı Aşk, İçli Kız, Eşber (Dramatik şiire örnek gösterilir.) Finten, Tezer, Tarık, Zeynep, Duhter-i Hindu, Liberte, Nesteren, İlhan, Turhan, Sardanapal

AHMET MİTHAT EFENDİ (1844_1912)

1-Asıl gayesi halkı yetiştirmek ve bilgilendirmektir.

2-Edebiyat, tarih, coğrafya, ziraat ve iktisat alanında otuz altısı roman olmak üzere iki yüze yakın eseri vardır.

3-Bazı tiyatro denemeleri yapmışsa da pek başarılı olamamıştır.

4-Dili sade ve düzgündür.

5-Halka okuma zevkini aşılamıştır.

6-Romanları, teknik yönden kusurludur.

8-Okuyucuya, romanın akışını keserek uzun uzun açıklamalar yapar, bilgi verir.

9-Hace-i Evvel (ilk hoca) olarak tanınır.

10-Popüler Halk edebiyatının kurucusudur.

11-Bazı eserlerinde romantizmin, bazılarında ise realizmin izleri görülür. Müşehedat romanında naturalizmin etkileri görülür.

12-Kullandığı dil diyaloglarında sade, tasvirlerinde ağırcadır.

13-Kadın haklarını savunan yazar, esirlik ve evlilik olaylarına sıkça temas eder.

Eserleri:

Bazı romanları: Felatun Bey'le Rakım Efendi, Hasan Mellah, Hüseyin Fellah,  Paris'te Bir Türk Kızı, Dünyaya İkinci Geliş, Yeryüzünde Bir Melek, Dürdane Hanım, Henüz 17 Yaşında, Jön Türk … (40’tan fazla romanı vardır.)

Tiyatroları: Çerkez Özdenler, Çengi, Ahz-ı Sar, Fürs-i Kadimde Bir Facia yahut Siyavuş,

Hikaye türünün ilk örneği sayılan Letaif–i Rivayat hikaye kitabıdır. (Esaret, Gençlik, Firkat, Yeniçeriler, Ana-Kız kitabındaki önemli hikayelerdir.)

Gezi: Avrupa’da Bir Cevelan

Gazete: Bedir, Devir, Tecüman-ı Hakikat

ŞEMSETTİN SAMİ (1850_1904)

1-İlk roman yazarıdır. Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat (Romanda kölelik ve cariyelik konusunu ele almıştır.)

2-Kamus-ı Türki isimli sözlük yazarıdır. Ayrıca  Kamus–ı Fransevi isimli sözlüğün  de yazarıdır.

3-Çeşitli gazete ve dergilerde yazdı. ‘’Aile ve Hafta’’ dergilerini çıkardı.

4-Dilin sadeleşmesi için çalışmalarda bulundu. Lisan-i Türki-i Osmani, Lisan Edebiyatımız makaleleri önemlidir.

5-Orhun Anıtlarını Türkçeye tercüme etmiştir. Kutadgu Bilig kitabını incelemiştir.

6-Seyit Yahya, Gave (Tiyatro)

7-Sefiller ve Robenson (Çeviri)

8-Kamus-i Alam (6 cilt, coğrafya ve tarih ansiklopedisi) eserleri vardır.

SAMİPAŞAZADE SEZAİ

1-İngiliz ve Fransız edebiyatlarının etkisinde kalmıştır.

2-Hikayelerinde Fransız realizminin etkisi açıkça görülür.

3-Sergüzeşt romanı realist bir romandır. (Bu romanda Dilber isimli esir bir kızın hayatı anlatılır.)

4-Batılı anlamda ilk realist hikayeleri yazmıştır. (Küçük Şeyler)

5-Şir adlı bir piyesi, İclal adlı mersiye (hatıra türünde)

6-Rümuzu’l Edep: Bu kitapta  düz yazıları bulunmaktadır.

AHMET VEFİK PAŞA (1823_1891)

1-Milliyetçilik ve Türkçülük fikirlerinin savunucusudur.

2-Tiyatro alanındaki çalışmaları ile ünlüdür.

3-Halkı tiyatroya alıştırmıştır. Bunun için de Bursa’da bir tiyatro yaptırmıştır. Bu tiyatro binası, ilk tiyatro  binasıdır.

4-Tarih ve dil sahasında önemli eseri Lehçe-i Osmani eserinde Türklerin, Osmanlıların büyük bir parçası olduğunu ifade eder.

5-Şecere-i Türki adlı eseri Osmanlıca’ya çevirmiştir.

6-Tarih eserleri: Fezleke–i Tarih-i Osmani, Hikmet-i Tarih,

7-Moliere’nın hemen hemen bütün eserlerini tercüme etmiştir. (Bu eserlerde konuşma dilini tiyatroya çok güzel uygulamıştır) Bu eserlerin bir kısmı adaptasyondur.

NABİZADE NAZIM:

1-Realizmin ve naturalizmin öncülerindendir.

2-İlk köy romanını yazmıştır (Karabibik)Halkın konuştuğu dille yazılmış bir romandır.

3-Ayrıca Zehra (kıskançlık teması) isimli romanında psikolojik çizgiler vardır.

4-Diğer eserleri: Yadigarlarım, Zavallı Kız, Sevda, Hala Güzel, Haspa, Seyyie-i Temasüh hikaye kitapları

MUALLİM NACİ

Eski edebiyat ve sanat görüşündedir.

1-Dili sade ve düzgündür.

2-Recaizade ile tartışmaları ünlüdür.

3-Recaizade’nin Zemzeme’sine  karşılık Demdeme’yi yazmıştır.

4-Ömer’in çocukluğu tanınmış anı kitabıdır.

Muallim NACİ'nin Şiirleri: Terkib-i Bent, Yazmış Bulundum, Ateşpare, Şerare, Füruzan, Demdeme (şiir-eleştiri), Sümbüle

Muallim NACİ'nin Tiyatroları: Heder, Hamiyet yahut Musa Ebul Gazi

7-Istılahat-ı Edebiye ve Lügat-i Naci…isimli öğretici kitapları vardır.