Edebiyat Ders Notları İçin Tıklayınız...
Tanzimat İkinci Dönem Özellikleri ve Sanatçıları
II-DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATI:
1-Ekrem- Hamit-Samipaşazade Sezai okulu da denir.
2-Dilde sadeleşme çalışmaları terkedilmiş, eski dile dönülmüştür.
3-‘’Her güzel şey, şiire konu edilebiir.’’ (R. Mahmut Ekrem)
4-Hece ile bazı denemeler yapılmış olmasına rağmen aruzun hakimiyeti devam etmiştir.
5-Nazım birimi olarak; mısra, beyit ve bent kullanılmıştır.
6-Romanlarda gözleme yer verilmiştir. Ayrıca sebep-sonuç ilişkisi üzerinde durulmuştur. İstanbul’un dışına çıkılmamıştır. (Karabibik romanı hariç)
7-Gazetecilik önemini kaybetmiştir.
8-‘’Sanat için sanat’’ anlayışı önem kazanmıştır.
9-Bireyci sanat anlayışı benimsenmiştir.
10-Romanlarda realizmin; şiirlerde romantizmin etkileri görülür.
11-Kölelik, cariyelik gibi konular romanlarda işlenir.
12-Şiirlerde ölüm, yokluk, hiçlik, melenkoli…gibi konular işlenmiştir.
Başlıca sanatçılar: R. Mahmut Ekrem, A. Hamit Tarhan, Samipaşazade Sezai, Muallim Naci, Şemsettin Sami, Ahmet Mithat Efendi, Ahmet Vefik Paşa.
Nabizade Nazım, bu grubun dışında kalmış eski şiire bağlı kalmıştır.
1-Edebiyatımıza şiir, roman, tiyatro, tenkit (eleştiri), edebi bilgiler yazarı ve edebiyat öğretmeni olarak hizmet etmiştir.
2-Onun yeniyi koruyan, eskiyle savaşan bir yazın hayatı vardır.
3-Ekrem’in şiirlerinde Divan şiirlerinden izler, Halk söyleyişinden yankılar, Millileşme Akımından görüntüler ve Batı edebiyatı kültürü vardır.
4-Ekrem’de içedönük bir mizaç vardır.
5-Çocuklarının ölümü ve dönemin sosyal problemleri onu bir ‘ıstırap edebiyatı’ yapmaya zorlamıştır.
6-Aşk ve tabiat ana temadır.
7-Teorik olarak şiirde konu sınırını kaldırmıştır.
8-Şiirin, ahlak dersi vermek için yazılmayacağını savunur.
9-Aruz ölçüsü kullanır.
10-Şiirde ahenge önem vermiş, ‘’kulağa göre kafiye’’ ilkesini getirmiştir.
11-İlk realist romanı yazmıştır. (Araba Sevdası-1898)
Eserleri:
Şiirleri: Nağme-i Seher, Yadigar-ı Şebab, Zemzeme, Nijat Ekrem, Naçiz, Pejmürde
Tiyatroları: Afife Anjelik, Vuslat, Çok Bilen Çok Yanılır, Atala
Romanları: Araba Sevdası,
Hikayeleri: Şemsa, Muhsin Bey
Eleştirileri: Zemzeme’nin önsözü ve Takdir-i Elhan
Didaktik eseri: Talim-i Edebiyat
1-Yeni edebiyatı en iyi anlayan ve şiirde önemli yenilikler yapan ilk büyük şairdir.
2-Kullandığı dil ağırdır.
3-Şiirin konusunu genişletmiş; aşk, vatan, tabiat, ölüm, metafizik olaylar… gibi temaları sıkça işlemiştir.
4-Doğu ve Batı edebiyatını iyi bilir. Fakat eserlerinde bir dengesizlik göze çarpar.
5-Aruz ölçüsünü kullanır.
6-Tiyatro eserlerinin konularını genelde dışarıdan almıştır. Oyunlarının bazı bölümleri nesir, bazı bölümleri nazımdır.
7-Tiyatroları sahnelenmeye elverişli değildir. Daha çok okunmak içindir.
8-Gözleme dayanamayan kır ve çoban hayatını anlatan şiirleri vardır. (İlk pastoral şiiri yazmıştır: Sahra)
9-Romantizmin etkisindedir.
Eserleri:
Şiirleri: Makber, Sahra, Ölü, Bunlar Odur, Validem, Hacle, İlham-ı Vatan, Baladan Bir Ses, Tayflar Geçidi, Divaneliklerim, Belde
Tiyatroları: Maceray-ı Aşk, İçli Kız, Eşber (Dramatik şiire örnek gösterilir.) Finten, Tezer, Tarık, Zeynep, Duhter-i Hindu, Liberte, Nesteren, İlhan, Turhan, Sardanapal
AHMET MİTHAT EFENDİ (1844_1912)
1-Asıl gayesi halkı yetiştirmek ve bilgilendirmektir.
2-Edebiyat, tarih, coğrafya, ziraat ve iktisat alanında otuz altısı roman olmak üzere iki yüze yakın eseri vardır.
3-Bazı tiyatro denemeleri yapmışsa da pek başarılı olamamıştır.
4-Dili sade ve düzgündür.
5-Halka okuma zevkini aşılamıştır.
6-Romanları, teknik yönden kusurludur.
8-Okuyucuya, romanın akışını keserek uzun uzun açıklamalar yapar, bilgi verir.
9-Hace-i Evvel (ilk hoca) olarak tanınır.
10-Popüler Halk edebiyatının kurucusudur.
11-Bazı eserlerinde romantizmin, bazılarında ise realizmin izleri görülür. Müşehedat romanında naturalizmin etkileri görülür.
12-Kullandığı dil diyaloglarında sade, tasvirlerinde ağırcadır.
13-Kadın haklarını savunan yazar, esirlik ve evlilik olaylarına sıkça temas eder.
Eserleri:
Bazı romanları: Felatun Bey'le Rakım Efendi, Hasan Mellah, Hüseyin Fellah, Paris'te Bir Türk Kızı, Dünyaya İkinci Geliş, Yeryüzünde Bir Melek, Dürdane Hanım, Henüz 17 Yaşında, Jön Türk … (40’tan fazla romanı vardır.)
Tiyatroları: Çerkez Özdenler, Çengi, Ahz-ı Sar, Fürs-i Kadimde Bir Facia yahut Siyavuş,
Hikaye türünün ilk örneği sayılan Letaif–i Rivayat hikaye kitabıdır. (Esaret, Gençlik, Firkat, Yeniçeriler, Ana-Kız kitabındaki önemli hikayelerdir.)
Gezi: Avrupa’da Bir Cevelan
Gazete: Bedir, Devir, Tecüman-ı Hakikat
1-İlk roman yazarıdır. Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat (Romanda kölelik ve cariyelik konusunu ele almıştır.)
2-Kamus-ı Türki isimli sözlük yazarıdır. Ayrıca Kamus–ı Fransevi isimli sözlüğün de yazarıdır.
3-Çeşitli gazete ve dergilerde yazdı. ‘’Aile ve Hafta’’ dergilerini çıkardı.
4-Dilin sadeleşmesi için çalışmalarda bulundu. Lisan-i Türki-i Osmani, Lisan Edebiyatımız makaleleri önemlidir.
5-Orhun Anıtlarını Türkçeye tercüme etmiştir. Kutadgu Bilig kitabını incelemiştir.
6-Seyit Yahya, Gave (Tiyatro)
7-Sefiller ve Robenson (Çeviri)
8-Kamus-i Alam (6 cilt, coğrafya ve tarih ansiklopedisi) eserleri vardır.
1-İngiliz ve Fransız edebiyatlarının etkisinde kalmıştır.
2-Hikayelerinde Fransız realizminin etkisi açıkça görülür.
3-Sergüzeşt romanı realist bir romandır. (Bu romanda Dilber isimli esir bir kızın hayatı anlatılır.)
4-Batılı anlamda ilk realist hikayeleri yazmıştır. (Küçük Şeyler)
5-Şir adlı bir piyesi, İclal adlı mersiye (hatıra türünde)
6-Rümuzu’l Edep: Bu kitapta düz yazıları bulunmaktadır.
1-Milliyetçilik ve Türkçülük fikirlerinin savunucusudur.
2-Tiyatro alanındaki çalışmaları ile ünlüdür.
3-Halkı tiyatroya alıştırmıştır. Bunun için de Bursa’da bir tiyatro yaptırmıştır. Bu tiyatro binası, ilk tiyatro binasıdır.
4-Tarih ve dil sahasında önemli eseri Lehçe-i Osmani eserinde Türklerin, Osmanlıların büyük bir parçası olduğunu ifade eder.
5-Şecere-i Türki adlı eseri Osmanlıca’ya çevirmiştir.
6-Tarih eserleri: Fezleke–i Tarih-i Osmani, Hikmet-i Tarih,
7-Moliere’nın hemen hemen bütün eserlerini tercüme etmiştir. (Bu eserlerde konuşma dilini tiyatroya çok güzel uygulamıştır) Bu eserlerin bir kısmı adaptasyondur.
1-Realizmin ve naturalizmin öncülerindendir.
2-İlk köy romanını yazmıştır (Karabibik)Halkın konuştuğu dille yazılmış bir romandır.
3-Ayrıca Zehra (kıskançlık teması) isimli romanında psikolojik çizgiler vardır.
4-Diğer eserleri: Yadigarlarım, Zavallı Kız, Sevda, Hala Güzel, Haspa, Seyyie-i Temasüh hikaye kitapları
Eski edebiyat ve sanat görüşündedir.
1-Dili sade ve düzgündür.
2-Recaizade ile tartışmaları ünlüdür.
3-Recaizade’nin Zemzeme’sine karşılık Demdeme’yi yazmıştır.
4-Ömer’in çocukluğu tanınmış anı kitabıdır.
Muallim NACİ'nin Şiirleri: Terkib-i Bent, Yazmış Bulundum, Ateşpare, Şerare, Füruzan, Demdeme (şiir-eleştiri), Sümbüle
Muallim NACİ'nin Tiyatroları: Heder, Hamiyet yahut Musa Ebul Gazi
7-Istılahat-ı Edebiye ve Lügat-i Naci…isimli öğretici kitapları vardır.
www.dersturkce.com
2024